Ulica Szarych Szeregów w Krzeszowicach

O pierwszym spotkaniu w ramach projektu Patroni krzeszowickich ulic, które poświęcone było Szarym Szeregom, napisała dla wartopamietac.info Dorota Strojnowska – prelegentka spotkania:

Ulica Szarych Szeregów znajduje się we wschodniej części Krzeszowic. Administracyjnie należy do Osiedla Jurajskiego. Została wytyczona wzdłuż skanalizowanego obecnie potoku, który płynął niegdyś jeszcze widoczną linią na osi północ-południe. Do tej pory rosną drzewa, które porastały lekką pochyłość terenu. Ulica została wytyczona w pierwszych latach 70. XX w. na gruntach należących wcześniej m.in. do rodziny Studenckich. Jest zorientowana na osi północ-południe. Od strony wschodniej graniczy z gruntami zajmowanymi przez gospodarstwo rolne PHRO, które ma tu swój budynek administracyjny, od strony zachodniej znajdują się następne bloki – przy ul. Długiej, oraz siedziba Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Krzeszowicach. Przy ulicy Szarych Szeregów mieści się posterunek policji, znajduje się tu także sklep spożywczy i hotel. Bloki zostały zasiedlone w drugiej połowie lat 1970. Swe miano ulica otrzymała na mocy uchwały Miejskiej Rady nr VII/28/77 z dnia 22 kwietnia 1977 roku. Jej przypomina bohaterskich harcerzy, którzy dla Ojczyzny narażali życie swoje i bliskich.

Nie jest to jedyna w naszym mieście forma upamiętnienia harcerskiej formacji. Upamiętniono także Olgę Małkowską, założycielkę pierwszej żeńskiej drużyny harcerskiej, tablicą wmurowaną w fasadę Starego Pałacu, jej imię nosi także skwer przed kościołem, na którym stanął głaz z tabliczką.

Przy wejściu do siedziby Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krzeszowickiej znajduje się tablica memoratywna poświęcona harcerzom TWDH „Gęstwinów”. Na krzeszowickim cmentarzu znajduje się grób, w którym spoczywa jedna z bohaterek tej formacji – Maria Świecimska „Lwica”. Obok jej epitafium znajdują się słowa upamiętniające jednego z dowódców Szarych Szeregów w Krzeszowicach, Tadeusza Świecimskiego ps. „Karmin” i „Wit”, którego doczesne szczątki spoczywają na cmentarzu na Śląsku. Epitafium upamiętnia także harcerską działalność Leopolda Petka ps. „Ryś” i „Hipek”, który również odszedł już na wieczną wartę. Mogiła dh. Krystyny Makowskiej została oznaczona krzyżem harcerskim.

Dzieje krzeszowickich Szarych Szeregów nie doczekały się jeszcze źródłowego, naukowego opracowania, choć została podjęta taka próba – jest nią publikacja Armia Krajowa i Szare Szeregi w Obwodzie Krzeszowice, zredagowana przez Tadeusza Gawła i Tadeusza Świecimskiego, w której autorzy wykorzystali obok swoich wspomnień także opracowania tego tematu pióra Konstantego Klocka i Ryszarda Czaplickiego oraz przytoczyli teksty meldunków i rozkazów. Tradycje konspiracyjnego harcerstwa przekazuje następnym pokoleniom Krąg Seniorów ZHP im. Szarych Szeregów oraz harcerze zrzeszeni w krzeszowickim Hufcu ZHP. To z ich inicjatywy w centrum krzeszowickiego rynku znalazła się tablica poświęcona Obrońcom Ojczyzny. Wielkie zasług ma Komisja Historyczna, do której należeli m.in. dh hm Aleksandra Wróblewska, wieloletnia komendantka Ośrodka Harcerskiego, następnie Hufca Krzeszowice, a także Leopold Petek, Tadeusz Karmin-Świecimski, Józef Kukuła. Dzięki ich pracy zachowały się informacje o działalności Tajnych Wojennych Drużyn Harcerskich „Gęstwinów”.

„Przysięgam na znak Krzyża Świętego
Mam szczerą wolę
Służyć wiernie i wytrwale
Polsce Ojczyźnie mej.
Być posłusznym rozkazom
Przełożonych
Zachowując ścisłą tajemnicę.”
tekst przysięgi TWDH „Gęstwinów”

Harcerze spontanicznie uczestniczyli w zbrojnym oporze od pierwszych dni wojny. Pomagali gasić pożary, opatrywać rannych. We wrześniu 1939 roku do dyspozycji krzeszowickiego Komendanta Wojennego Miasta stanęła Drużyna Harcerskiego Pogotowia Wojennego. Pełniła służbę obserwacyjno-meldunkową, patrolowo-zwiadowczą, łącznościowo-informacyjną i wartowniczą, a także zadania pomocnicze – druhowie opiekowali się matkami z dziećmi i starcami oraz pełnili służbę sanitarną przy żołnierzach i cywilach rannych podczas nalotów.

Pierwsza tajna drużyna, im. Zawiszy Czarnego, powstała z końcem października 1939 roku. Wkrótce na terenie Krzeszowic rozpoczęły działalność Tajne Wojenne Drużyny Harcerskie „Gęstwinów”. W 1940 roku nastąpił podział: w Krzeszowicach rozpoczęło działalność „Miasteczko”, którego komendantem został Tadeusz Kukuła ps. „Roch”, a w okolicznych wioskach działał „Gęstwinów”, dowodzony przez Świecimskiego. W 1942 roku krzeszowiccy harcerze dołączyli do struktur Szarych Szeregów. Obowiązywały zasady konspiracji, jak w strukturach Związku Walki Zbrojnej, następnie w Armii Krajowej.

W komendzie obwodu AK Krzeszowice byliśmy wysoko oceniani i cieszyliśmy się wielkim uznaniem – wspominał po wojnie Karmin-Świecimski. – Nazywano nas oczami i uszami obwodu. Nasze meldunki zawsze były uznawane za prawdziwe. Szare Szeregi…. umiały docierać do najtrudniejszych placówek i miejsc. … mieliśmy wszędzie wtyczki i znajomości. Znaliśmy prace i zamiary okupanta na PKP, Poczcie, w Urzędzie Pracy. Wiedzieliśmy, co dzieje się w Pałacu Franka, Urzędzie Miasta, granatowej policji, Baudienście itp. … Krzeszowice, w których znalazł swą siedzibę w pałacu Potockich gubernator Frank otoczony gestapowcami i szpiegami, stały się silną placówką naszej pracy konspiracyjnej, na czele której stał dh „Roch” Tadeusz Kukuła, pracujący z trzema drużynami… Poza Krzeszowicami silne ośrodki były w Siedlcu, Żbiku, Czernej, Czatkowicach, Gwoźdźcu, Tenczynku, Dubiu, Racławicach i okolicznych wioskach. Praca ta była ciężka, niebezpieczna i odpowiedzialna. …

Działały sekcje wywiadu i propagandy tzw. małego sabotażu, które miały za zadanie utrudniać okupantom wszelką działalność. Harcerze brali udział w szkoleniach wojskowych, prowadzonych przez oficerów Wojska Polskiego. Drużyna sanitarna niosła pomoc rannym partyzantom i ukrywającym się. Współpracowały z zaprzysiężonymi lekarzami. Dzięki znakomicie przygotowanemu rozpoznaniu i zaplanowaniu, harcerzom i akowcom udało się przeprowadzić wiele udanych akcji, podczas których zdobyli broń, mundury oraz środki sanitarne.

(zn)

Patroni krzeszowickich ulic

Tagi: 1939, II wojna światowa, Krzeszowice, Małopolska, Szare Szeregi, Wojsko Polskie, wspomnienia