Zadaniem twórcy i animatora jest nieustające poszukiwanie metod uczenia, przypominania dziejów własnego narodu oraz regionu. Jego zadaniem jest budowanie więzi pokoleniowych, wzmacnianie poczucia tożsamości opartych na wspólnej historii i tym samym społecznej odpowiedzialności za jego obecny i przyszły kształt. Z tych samych powodów „warto pamiętać”. Nasza pamięć to nasz potencjał, bagaż doświadczeń, inspiracje.

Czy celowe jest tworzenie wojewódzkiego programu poświęconego dziedzictwu i pamięci historii, otwartego na instytucje kultury, placówki oświatowe i edukacyjne, organizacje pozarządowe? Czego nie powinno zabraknąć w tego typu działaniach?

Tak, należy tworzyć wojewódzkie programy poświęcone dziedzictwu i pamięci historii, to jeden z wielu sposobów aktywizujących, integrujących społeczność lokalną wokół własnej przeszłości, integrujących pokolenia wzmacniając, a czasem budując na nowo międzypokoleniowe więzi. Pomaga zrozumieć motywy działania i racje przeszłości, korzystając z nich podczas tworzenia dziejów własnego pokolenia. A fakt, że z programu mogą korzystać zarówno instytucje kultury, placówki oświatowe jak i organizacje pozarządowe ma wpływ na różnorodność projektów, ich zasięg, odbiór i stopień współuczestnictwa czynnego i biernego społeczności lokalnych w jego realizacji.

Jak oceniają Państwo realizację programu „Warto pamiętać” (współpraca MIK – partnerzy, zawartość i czytelność strony www.wartopamietać.info , koncepcja programu, itp.)?

Programowi „Warto pamiętać” dajemy piątkę z plusem. Chwalimy za precyzyjnie i jasno sformułowane „prawa i obowiązki” instytucji partnerskich, bardzo dobry kontakt z realizatorem programu – Małopolskim Instytutem Kultury, pomoc i życzliwość, wzorowo prowadzona strona programu – interesująca, aktualizowana, łatwa w obsłudze, czytelna, jedyne zastrzeżenia – plakaty – zbyt wiele informacji zamieszczonych na afiszu, powodowało, że nie były czytelne.

(Melania Tutak, Stowarzyszenie PODGÓRZE.PL)

„Warto pamiętać” dlatego, iż pamięć zbiorowa decyduje o naszej tożsamości i to zarówno na poziomie narodowym, jak i lokalnym. Wszelkie zorganizowane działanie, którego celem jest podtrzymywanie i rozwijanie pamięci zbiorowej powoduje wzmacnianie poczucia tożsamości. Rolą animatora (lub twórcy) winno być kreowanie przyjaznej przestrzeni do budowania działań opartych o pamięć i dziedzictwo.

Czy celowe jest tworzenie wojewódzkiego programu poświęconego dziedzictwu i pamięci historii, otwartego na instytucje kultury, placówki oświatowe i edukacyjne, organizacje pozarządowe? Czego nie powinno zabraknąć w tego typu działaniach?

Na przykładzie programu „Warto pamiętać” należy stwierdzić, iż celowe jest tworzenie wojewódzkiego programu poświęconego dziedzictwu i pamięci historii. Przyczynia się on nie tylko do upowszechniania i popularyzacji związanej z nimi wiedzy, ale ma również istotnie znaczenie w integracji mieszkańców całego regionu. Taki program musi być właściwie przemyślany, aby jego cele były jasno sprecyzowane. Natomiast działania podejmowane podczas jego realizacji powinny uwzględniać różnych odbiorców.

Jak oceniają Państwo realizację programu „Warto pamiętać” (współpraca MIK – partnerzy, zawartość i czytelność strony www.wartopamietać.info , koncepcja programu, itp.)?

Całość programu „Warto pamiętać” należy ocenić pozytywnie. Bardzo dobrze prezentowała się strona internetowa programu, żywa, w sposób przejrzysty i atrakcyjny prezentująca planowane wydarzenia, aktualności oraz relacje. W przyszłości należałoby usprawnić system komunikacji osób odpowiedzialnych za współpracę z ramienia poszczególnych instytucji i stowarzyszeń, z „centralą” programu (MIK-iem).

(Paweł Juśko, Starostwo Powiatowe w Tarnowie)

Moim zdaniem „warto pamiętać”, gdyż historia jest istotnym elementem kształtującym naszą tożsamość – tu i teraz. Ważne by ową historię prezentować w sposób przystępny dla wszystkich zainteresowanych i tym samym sprawić, by zajmowanie się nią, interesowanie się historią i dziedzictwem narodowym (a także lokalnym) było atrakcyjne.

Czy celowe jest tworzenie wojewódzkiego programu poświęconego dziedzictwu i pamięci historii, otwartego na instytucje kultury, placówki oświatowe i edukacyjne, organizacje pozarządowe? Czego nie powinno zabraknąć w tego typu działaniach?

Jasne, że jest celowe. Nie powinno jednak zabraknąć prezentacji historii z kilku punktów widzenia – z perspektywy społecznej, lokalnej, religijnej itp.

Jak oceniają Państwo realizację programu „Warto pamiętać” (współpraca MIK – partnerzy, zawartość i czytelność strony www.wartopamietać.info , koncepcja programu, itp.)?

Działanie programu „Warto pamiętać” oceniam pozytywnie, chociaż uważam, że działania współtwórców tego projektu powinny mieć większe poparcie mediów. Wydaje mi się po prostu, że nieco więcej uwagi powinno się poświęcić współpracy z mediami.

(Jakub Osiecki, Fundacja Ośrodka Karta)

1 września 2009 roku w kościele św. Piotra i Pawła wystąpiła, z pierwszym i jedynym koncertem w Polsce (a zaledwie 14 w historii) The World Orchestra for Peace – wielonarodowa, wielowyznaniowa i wielorasowa grupa najwybitniejszych muzyków z ponad 70 wiodących orkiestr z 40 krajów świata. Program „Warto Pamiętać” okazał się właściwym kontekstem dla, organizowanego przez Krakowskie Biuro Festiwalowe, nadzwyczajnego koncertu. Wpisywał wybitne wydarzenie artystyczne w kontekst obchodów rozciągniętych w czasie, promowanych jako program budowania nowoczesnych postaw patriotycznych w odniesieniu do niezbywalnych kategorii pamięci i odpowiedzialności. Dzięki włączeniu koncertu do wydarzeń regionalnych jasne stawało się także odniesienie rocznicy do jej kontekstu europejskiego i pokazanie, w jaki sposób region buduje własną pamięć przeszłości.

O to, by zaprosić ten legendarny zespół do Polski zabiegaliśmy od kilku lat kierowani przekonaniem, że orkiestra, której programem jest promowanie idei pokoju poprzez muzykę, jest najlepszym przykładem budowania na pamięci tragicznych wydarzeń przesłania ludzkiej solidarności i tolerancji. Z wdzięcznością przyjmujemy fakt, że koncert, który w swoich założeniach nie znajduje precedensu w historii polskich wykonań rocznicowych i który był jednym z najważniejszych międzynarodowych projektów upamiętniających 70. rocznicę wybuchu II. wojny światowej oraz 20. rocznicę odzyskania niepodległości i upadku komunizmu w Europie Środkowej, został wpisany w oficjalne kalendarium wydarzeń Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Narodowego Centrum Kultury i Małopolskiego Instytutu Kultury. WOFP wystąpiła pod dyrekcją jednego z najwybitniejszych współcześnie żyjących dyrygentów Valery’ego Gergieva. W repertuarze znalazły się dzieła kompozytorów promujących ideę pokoju: 5. Symfonia Gustava Mahlera nazywana „Orędziem miłości w nieczułych czasach” oraz nadzwyczajne i niecodzienne prapremierowe wykonanie Preludium dla Pokoju, które specjalnie na tę okazję skomponował Krzysztof Penderecki, będące nawiązaniem do słynnej Fanfary napisanej dla Europejskiego Centrum Solidarności.

Jaka jest rola animatora takich wydarzeń w kontekście bolesnych doświadczeń historii? Doświadczenie wojny wymaga ciągłego przypominania, upamiętniania, a także powinno służyć ustawicznej przestrodze. W tym sensie idea światowego pokoju musi być nie tyle filozofią polityczną, ale zbiorowym obowiązkiem twórców, obywateli, polityków, przywódców, ale i promotorów kultury. W tym sensie na instytucjach kultury spoczywa ogromna odpowiedzialność za godne mówienie o przeszłości i wykorzystywanie rocznic narodowych do budowania szerokiej refleksji nad przyczynami i skutkami wojny.

Czy celowe jest tworzenie wojewódzkiego programu poświęconego dziedzictwu i pamięci historii, otwartego na instytucje kultury, placówki oświatowe i edukacyjne, organizacje pozarządowe? Czego nie powinno zabraknąć w tego typu działaniach?

Program „Warto pamiętać” dzięki swojej otwartej formule pozwolił wielu cennym inicjatywom rocznicowym zaistnieć w przestrzeni medialnej dzięki skutecznej, centralnie sterowanej promocji. Jakość wydarzeń, ich zróżnicowanie i skala świadczą, że priorytetem tego programu jest tworzenie platformy współpracy, integrującej pojedyncze zdarzenia w kompleks działań starannie przemyślanych i dobranych. Tylko dzięki takiej współpracy zintegrowane działania mają szansę odbić się szerokim echem w kraju i poza jego granicami, a przy okazji przyczyniać się do budowania mądrych, nowoczesnych, a przede wszystkim twórczych postaw patriotycznych.

Organizacja koncertu w ramach programu „Warto Pamiętać” pozwoliła włączyć jednorazowe wydarzenie w kontekst szerszy związany z zagadnieniami integracji pokoleń i budowania warunków do dialogu na płaszczyźnie regionu, kraju, ale także społeczności międzynarodowej poprzez angażowanie międzynarodowej opinii publicznej wokół rocznicy ( transmisja koncertu: TVP 2, Program II Polskiego Radia, oraz na platformie cyfrowej CNN).
Także wspólne docieranie z informacją o rocznicy do szerokiej publiczności poprzez przemyślaną i szeroką promocję lokalną, ogólnopolską i międzynarodową było niewątpliwie zasługą programu.

Jak oceniają Państwo realizację programu „Warto pamiętać” (współpraca MIK – partnerzy, zawartość i czytelność strony www.wartopamietać.info , koncepcja programu, itp.)?

Małopolski Instytut Kultury to wiarygodny Partner i skuteczny moderator programu. Wysoko oceniamy zarówno entuzjazm młodego zespołu profesjonalistów, jak i wysoki stopień przygotowania do prowadzenia regionalnego programu o takim zasięgu i stopniu oddziaływania.

Szczególnie cenna jest próba połączenia wydarzeń jakościowo różnych – układających się na rozmaitość postaw – twórców, animatorów i odbiorców – w stosunku do dziedzictwa rocznic narodowych obchodzonych w 2009 r. W ten sposób MIK przyczynił się znacząco do wspomagania rozwoju nowoczesnego rozumienia patriotyzmu realizowanego poprzez kategorie: dziedzictwo – tożsamość – pamięć, a tym samym był ważnym animatorem umacniania znaczenia Małopolski i Krakowa jako regionu istotnego w przestrzeni europejskiego wymiaru pamięci i dziedzictwa historycznego.

(Kamil Jędrkowiak, Krakowskie Biuro Festiwalowe)

Pamięć odkrywa przed nami symboliczne własności konkretnych zdarzeń, osób, miejsc, rzeczy. Historyczne zanurzenie się w nie, a jednocześnie gwałtowne przesunięcie w stronę nowoczesności, którego doświadczamy każdego dnia, stwarza nowe sytuacje dla ekspresji nas samych. Realizacja działań kulturalnych, które nie polegają po prostu na przekazywaniu wiedzy ,,oficjalnej”, ale na kreatywnym i ekspresywnym budowaniu narracji historycznej poprzez sztukę może więc pełnić istotną rolę w procesie umacniania ,,wspólnoty wyobrażonej”. Wspólnoty, gdzie wspomnienia zbiorowe mieszają się z osobistymi, czego wynikiem jest oparcie tożsamości na różnych kontekstach identyfikacji. Konteksty te – społeczne, kulturowe, narodowe, religijne – zakorzenione w przeszłości stanowią ważny element teraźniejszości. Pamięć – jako aktywny proces – oznaczałaby więc ciągłe definiowanie siebie w odniesieniu do przeżyć dnia obecnego – z jednej strony oraz z drugiej – do historii, która łączy poczucie geograficznej przynależności ze złożonymi narracjami o ludzkich czynach, które wydarzyły się w określonym czasie.

Czy celowe jest tworzenie wojewódzkiego programu poświęconego dziedzictwu i pamięci historii, otwartego na instytucje kultury, placówki oświatowe i edukacyjne, organizacje pozarządowe? Czego nie powinno zabraknąć w tego typu działaniach?

Zdecydowanie tak. Program dedykowany dziedzictwu może pełnić funkcję
ochronną wobec pamięci ponieważ zakorzenia nas w historycznym
doświadczeniu i przypomina przeszłość, skłaniając do zastanowienia się
nad kierunkiem, w którym zmierza przyszłość. W programie tego typu nie
powinno zabraknąć traktowania pamięci w szerszej perspektywie czyli
zarówno pamięć wydarzeń składających się na doświadczenie
międzynarodowe, jak i pomniejszych zdarzeń, które tworzą regionalne
mity i lokalne legendy.

Jak oceniają Państwo realizację programu „Warto pamiętać” (współpraca MIK – partnerzy, zawartość i czytelność strony www.wartopamietać.info, koncepcja programu, itp.)?

Współpraca z zespołem koordynującym program ,,Warto pamiętać” z
ramienia MIK przebiegła bardzo sprawnie i pomyślnie. Jasne określenie
roli osób zaangażowanych w prowadzenie ww. programu (główny
koordynator, redaktor strony www etc.) pozwoliło na szybki kontakt z
właściwą osobą, w chwilach wątpliwości związanych z realizacją
określonych działań w projekcie. Na uwagę zasługuje także PR programu
– MIK komunikował o programie ,,Warto pamiętać” w jednolity i
przemyślany sposób (plakaty, ulotki, www). Koncepcja programu
zakładająca włączenie w ramy ,,uroczystości rocznicowych”. wydarzeń
różnego kalibru – koncertów, wystaw, publikacji, debat itp. – również
zasługuje na uznanie. Ludzie pamiętają przecież w różny sposób. Różne
zmysły wymagają ożywienia. Każdy z tematów rocznicowych – druga wojna
światowa, upadek komunizmu, pielgrzymowanie Jana Pawła II – wymaga
odmiennej stylistyki. Dlatego wydaje się, że MIK obrał dobry kierunek
decydując się wesprzeć wydarzenia, które budują naszą pamięć tak
poprzez muzykę, jak i literaturę, wystawy fotografii, pokazy filmów
czy rozmowy i spotkania.

(Ewelina Lasota, Fundacja Imago Mundi)

Pamięć o wydarzeniach, o zaangażowaniu naszych przodków jest wyrazem uszanowania własnej tożsamości narodowej. „Powielanie” wydarzeń umacniania wartości takie jak: patriotyzm, tradycja, lokalne obrzędy, wzmacnia też integrację społeczną oraz tworzy poczucie pewności siebie i bezpieczeństwa. Wiele wydarzeń z przeszłości o których warto pamiętać to nauka dla młodszego pokolenia, jak powinien wyglądać patriotyzm, przywiązanie do tradycji. To także zwracanie uwagi na dążenia dzięki którym możemy dzisiaj żyć w wolnym kraju ale również możliwość wyciągania wniosków z historii, dzięki czemu możemy unikać błędów tworząc własną rzeczywistość. Ważną rolę w procesie umacniania tożsamości narodowej i społecznej odgrywają inicjatywy stowarzyszeń, grup nieformalnych, ośrodków kultury, bowiem ich bezpośrednie zaangażowanie pozwala przekazywać dziedzictwo kulturowe kolejnym pokoleniom.

Czy celowe jest tworzenie wojewódzkiego programu poświęconego dziedzictwu i pamięci historii, otwartego na instytucje kultury, placówki oświatowe i edukacyjne, organizacje pozarządowe? Czego nie powinno zabraknąć w tego typu działaniach?

Tak. Nie powinno zabraknąć elastyczności programu; umożliwiając tym samym pobudzanie inicjatyw oddolnych i małych społeczności lokalnych które są zalążkiem rozwijania kultury wyższych lotów. Pierwszy kontakt z kulturą zachodzi w domu rodzinnym podczas śpiewania kolęd, tradycyjnych obrzędów w małym środowisku lokalnym. Kolejnym elementem jest rozwój kultury złożonej.

Jak oceniają Państwo realizację programu „Warto pamiętać” (współpraca MIK – partnerzy, zawartość i czytelność strony www.wartopamietać.info, koncepcja programu, itp.)?

Koncepcja programu jest warta wspierania i kontynuowania, faktycznie wspomaga pamięć wydarzeń, o których nie można zapomnieć. Dobra współpraca z MIK, stosunkowo prosty formularz wniosku i sprawozdawczość, czytelne logo i zasady realizacji. Inicjatywa powinna być kontynuowana i przeznaczane na jej realizację większe środki finansowe.

(Jacek Pięta, Stowarzyszenie Rozwoju i Promocji Gminy Sękowa)

Z uwag szczegółowych:

1. myślę że MIK jest dobrym podmiotem dla prowadzenia tego typu wsparcia finansowego dla przedsięwzięć w regionie,
2. ważne byłyby spotkania u Państwa z osobami, które zajmują się organizacją poszczególnych projektów, mogłyby być one swoistym rodzajem recenzji – w nauce jesteśmy do tego przyzwyczajeni, bowiem każdy solidny projekt lub grant podlega zrecenzowaniu. Inaczej mówiąc, zabrakło możliwości poznania innych osób zaangażowanych w przedsięwzięcia w ramach „Warto pamiętać”,
3. ważną częścią przygotowań kolejnych edycji programu powinno być przedyskutowanie jego założeń merytorycznych. Projekty o pamięci nie powinny być podporządkowane bieżącej polityce (szczególnie wiele złego spowodowało pojęcie „polityki historycznej”), można zauważyć, że wiele przedsięwzięć w tym szczególnym roku rocznic niestety zostało temu paradygmatowi podporządkowane.

Wniosek ostateczny jest następujący. Uważam, że jest to bardzo dobre partnerstwo, w którym współdziałają środowisko naukowe, samorząd wojewódzki, samorząd powiatowy czy gminny oraz instytucje kultury. Mogą z tego powstać ciekawe inicjatywy. Środowisko naukowe zmaga się z niedostatecznymi funduszami na projekty badawcze. Więc, chyba można by uznać, że to Państwo mogą być sponsorem, ale przez to i inspiratorem projektów ważnych dla poznawania historii Małopolski. Warto byłoby przemyśleć powstanie małopolskiego funduszu na badania historyczne. Byłby on ważnym wsparciem dla przedsięwzięć edukacyjnych i kulturalnych w ramach programu „Warto pamiętać”. Ja osobiście chętnie uczestniczyłbym (w imieniu własnym, ale też i Katedry Najnowszej Historii Polski, którą kieruję) w dyskusji poświęconej tej problematyce.

(prof. dr hab. Jacek Chrobaczyński, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie)

„Warto pamiętać” bo warto wiedzieć, „warto pamiętać” bo warto nie przegapić szansy obcowania z historią, z ludźmi, którzy byli jej świadkami i uczestnikami. „Warto pamiętać” by nie zapomniały następne pokolenia. „Warto pamiętać” ponieważ my również jesteśmy uczestnikami historii i „zapominając” działamy wbrew sobie.

Odpowiedź na drugą część pytania chciałbym oprzeć o nasze, wadowickie doświadczenia. Projekt „Blogi’39. Śladami historii ze szkolnych zeszytów”, który został zrealizowany w ramach programu „Warto pamiętać”, zakładał między innymi przygotowanie akcji happeningowej z okazji 70 rocznicy wybuchu II wojny światowej. W tym momencie pojawił się podstawowy problem – co zrobić aby mieszkańcy miasta nie przechodzili obojętnie. Przygotowana przez nas akcja pokazała nam, że „warto pamiętać” to „warto rozmawiać” (pomijając skojarzenia telewizyjne). Przy konstrukcji z fragmentami wspomnień zatrzymywali się Wadowiczanie, tak starsi, mający wrzesień 1939 roku w pamięci jako świadkowie wydarzeń, jak i młodsi znający historię z książek lub nieznający jej wcale. I tu, zaskoczenie. Bierni widzowie stają się z jednej strony opowiadającymi z pasją mówcami, z drugiej chłonącymi historię słuchaczami. Okazuje się, że rzeczywiście „warto pamiętać” bo „warto słuchać”. Konkludując, naszą rolą, jako autorów akcji, było (tu przepraszam za „drogowe” porównanie) tylko włączenie zielonego światła a nie przeprowadzenie przechodnia przez ulicę.

Czy celowe jest tworzenie wojewódzkiego programu poświęconego dziedzictwu i pamięci historii, otwartego na instytucje kultury, placówki oświatowe i edukacyjne, organizacje pozarządowe? Czego nie powinno zabraknąć w tego typu działaniach?

Program o zasięgu wojewódzkim stwarza możliwości realizacji przez różne instytucje i placówki kultury, często nie współpracujące ze sobą, tego samego projektu. Taka formuła stwarza możliwości na przyszłość – pomiędzy instytucjami realizującymi działania w ramach programu wojewódzkiego (nazwijmy go „makro”) może rozwinąć się współpraca w skali „mikro”.

Szeroka akcja otwarta na różne placówki i organizacje stwarza przede wszystkim duże możliwości dla odbiorcy naszych działań. Rozmieszczenie w przestrzeni województwa działań poświęconych dziedzictwu i kultywowaniu pamięci historii powoduje, że słowa „obchody” i „rocznica” ale także „tożsamość” i „integracja” nabierają zupełnie nowego wymiaru. Atrakcyjne w formie i bogate w treści działania tak dalece odbiegają od akademii, „uroczystości centralnych”, oficjalnych przemówień.

Działanie w skali województwa daje odbiorcy jeszcze inną, bardzo ważną możliwość – wybór. Adresat naszych działań może być biernym widzem lub aktywnym uczestnikiem wydarzeń ale zawsze powinien mieć wybór. Zrealizowanie szerokiego programu w ramach jednej instytucji jest, nie ukrywajmy, z różnych względów, przede wszystkim finansowych, niezwykle trudne. Jeśli podejmujemy działania w ramach szerokiego projektu obejmującego całe województwo dajemy odbiorcy szansę udziału w różnych działaniach.

Jak oceniają Państwo realizację programu „Warto pamiętać” (współpraca MIK – partnerzy, zawartość i czytelność strony www.wartopamietać.info, koncepcja programu, itp.)?

Jak najbardziej pozytywnie. Program mający na celu przypominanie przeszłości, odwołujący się do tak niepopularnych i niemodnych dziś haseł jak „patriotyzm” czy „historia”, wykorzystywał współczesne środki przekazu. W kształtującym się społeczeństwie informacyjnym do odbiorcy najlepiej trafić przez Internet. Przejrzyście przygotowana strona programu, nie przeładowana wiadomościami a jednocześnie na bieżąco informująca o kolejnych wydarzeniach realizowanych w ramach „Warto pamiętać” doskonale wpisuje się we współczesny „informacyjny trend”. Kolejnym pozytywem jest stworzenie szerokich możliwości uczestnictwa w obchodach rocznicowych, udana próba integracji mieszkańców województwa, budowania tożsamości.

(Marcin Witkowski, Muzeum Miejskie w Wadowicach)

1. Dlaczego warto pamiętać i jaka jest rola animatora lub twórcy w budowaniu działań opartych o pamięć i dziedzictwo?
2. Czy celowe jest tworzenie wojewódzkiego programu poświęconego dziedzictwu i pamięci historii, otwartego na instytucje kultury, placówki oświatowe i edukacyjne, organizacje pozarządowe? Czego nie powinno zabraknąć w tego typu działaniach?
3. Jak oceniają Państwo realizację programu „Warto pamiętać” (współpraca MIK – partnerzy, zawartość i czytelność strony www.wartopamietać.info , koncepcja programu, itp.)?

Zapraszamy Państwa – uczestników i odbiorców działań w ramach Programu „Warto pamiętać” – do podzielenia się własnymi uwagami, pomysłami i recenzjami lub do skomentowania wpisów naszych partnerów. Wszystkie recenzje, które się pojawią, można będzie znaleźć „klikając” w bocznym panelu w kategorię „Animatorzy i pamięć”.

(Zespół Programu „Warto pamiętać”)