Sesja w Krakowie, przygotowana we współpracy z Limanową, odwołuje się do historii ojca Józefa Becka, który w latach 1897 – 1918 był mieszkańcem (i luminarzem) Limanowej. Warto zauważyć, że w galicyjskiej Małopolsce Józef Beck dorastał i tu w Krakowie złożył maturę, a w Limanowej dom rodziny Becków wciąż nazywany jest „Beckówką”. Pełny program sesji można znaleźć tutaj, natomiast chciałbym opisać niezwykle barwny wykład prof. Jerzego Gołębiowskiego otwierający sesję. Profesor opowiadał o życiu osobistym i historii rodziny ostatniego ministra spraw zagranicznych II RP.

Wedle rodzinnej legendy Bekowie (bo tak się dawniej pisali) pochodzą od niderlandzkiego żołnierza i najemnika, który dla króla Stefana Batorego pacyfikował buntujących się mieszczan w Elblągu, a potem osiadł w Polsce. Dziadek Becka był naczelnikiem poczty w Białej Podlaskiej. Ojciec Becka, Józef Alojzy ukończył prawo na rosyjskim Uniwersytecie Warszawskim, po studiach osiadł w Warszawie, tu pracował oraz organizował „konspirację niepodległościową i socjalistyczną”. Matka pochodziła z okolic Chełma i była unitką. Ma to związek z chrztem ich syna, Józefa, urodzonego w 1894 roku, który odbył się w obrządku unickim w cerkwi, w Warszawie.

Józef Alojzy Beck współtworzył w Warszawie Związek Robotników Polskich. Współpracował ze Stanisławem Grabskim (będzie premierem II RP) i Julianem Marchlewskim (będzie radzieckim działaczem komunistycznym). W 1891 roku Józef Alojzy Beck został aresztowany i osadzony w Pawilonie X Cytadeli Warszawskiej. Po śledztwie, sądzie i półrocznym wyroku Józef Alojzy Beck postanowił wyemigrować z żoną i synem do Galicji. Tu znalazł pracę i dom w Limanowej.

W Limanowej został sekretarzem Rady Powiatowej i dyrektorem Kasy Zaliczkowej. Był jednym z założycieli Zakładu Opiekuńczego dla Sierot w Łososinie. Jego żona zajmowała się rozwojem szkół i czytelni ludowych. Ich dom był centrum życia intelektualnego w mieście, często odwiedzał go Władysław Orkan. Reasumując, był to dom o wielkich tradycjach społecznikowskich i patriotycznych.

Syn, Józef Beck został w Limanowej wpisany do kościelnych ksiąg parafialnych, co równało się jego konwersji na rzymski katolicyzm. Początkowo uczył się w domu (nie uczęszczał do szkół w Limanowej), a gimnazjum ukończył w Krakowie (Wyższa Szkoła Realna w Krakowie), gdzie w 1912 roku zdał egzamin maturalny. Wakacje często spędzał w Zakopanem u stryja Dionizego Becka, współtwórcy życia intelektualnego tego miasta na przełomie wieków, które pełniło wtedy rolę „polskiego Piemontu”. W 1913 roku gościem rodziny Becków w Limanowej był Józef Piłsudski w związku z kursami oficerskimi Związku Strzeleckiego w pobliskiej Stróży. Było to pierwsze spotkanie Józefa Becka z marszałkiem (Beck był ostatnim politykiem przyjętym przez marszałka przed śmiercią w 1935 roku).

Studia podjął na Politechnice Lwowskiej (wydział budowy maszyn), jednak po roku przeniósł się do Wiednia, na Akademię Eksportową. Przed wybuchem I wojny światowej wrócił do Galicji i został instruktorem Drużyn Strzeleckich, na bazie których powstały Legiony Polskie. Następnie walczył w Legionach, a po kryzysie przysięgowym współtworzył Polską Organizację Wojskową na terenie dzisiejszej Ukrainy i Rosji. Wziął również udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Był jednym z twórców polskiego wywiadu (II Oddział Sztabu Generalnego). Kiedy w 1921 roku Polska zakończyła konflikty zbrojne, Józef Beck był już odznaczony jednym medalem Virtuti Militari oraz czterema Krzyżami Walecznych.

W kwietniu 1920 roku zawarł pierwsze małżeństwo, dla swojej wybranki po raz kolejny zmienił wyznanie i stał się prezbiterianinem. Karierę dyplomatyczną rozpoczął jako attache wojskowy w Paryżu w 1922 roku. ale to już inna opowieść…

Józef Beck zmarł w 1944 roku nieopodal Bukaresztu we wsi Stăneşti, która była ostatnim miejscem jego internowania w Rumunii. Świadkiem ostatnich dni ostatniego ministra spraw zagranicznych II RP był Leopold Unger – dzisiaj uznany publicysta Gazety Wyborczej. Uczestniczył on również w drugim pogrzebie Józefa Becka na Powązkach w 1991 roku.

(pk)

W pierwszej części sesji przewidziano referaty na temat samej postaci Józefa Becka oraz jego polityki wobec Niemiec i Związku Sowieckiego. Druga część natomiast będzie poświęcona dyplomacji polskiej na tle wydarzeń w Europie Środkowej, temu, w jaki sposób postrzegali Becka europejscy dyplomaci oraz analizie, jak postać Becka ukazywana była w podręcznikach szkolnych PRL oraz III RP. Na zakończenie spotkania prof. Jacek Chrobaczyński wygłosi wykład pt. „Katastrofa wrześniowa 1939 roku – dramatyczny bilans polityki Józefa Becka?”.

Pełny program konferencji

Na spotkanie zapraszają Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Starostwo Powiatowe w Limanowej oraz koordynator programu „Warto pamiętać” – Małopolski Instytut Kultury.

(zn)