(zn)

Tak więc trzeba dostrzec i zachować w pamięci tysiące ludzi, którzy „zerwali się”, aby tego przełomu dokonać. To oni wypracowywali formułę obywatelskich postaw we współczesnej Polsce.

Ważny jest także aspekt regionalny. Po dziesięciu latach istnienia województwa małopolskiego na określonym terytorium nie pamiętamy już, że w istocie nigdy wcześniej nie istniała Małopolska w takim rozumieniu. Pojęcie to miało historyczne znaczenie i oznaczało obszary o całkowicie innych granicach. Pierwszym impulsem do obecnego rozumienia Małopolski było porozumienie zakładanych w 1980 roku zakładowych organizacji NSZZ „Solidarność”, pozwalające zorganizować wspólny region związku „Małopolska”. Zaowocowało to w 1989 roku współpracą komitetów obywatelskich z kilku ówczesnych województw w ramach Małopolskiego Komitetu Obywatelskiego.

Witryna Geneza Małopolski Obywatelskiej jest pomyślana jako zaproszenie do współpracy przy zbieraniu, przypominaniu i upowszechnianiu informacji, pamiątek i dokumentów pokazujących istotę tamtego czasu – czyli obywatelskie zaangażowanie tysięcy osób, współpracujących pod wspólnym szyldem Małopolska.

Witryna ta nie może zastąpić w pracy historyków, do których należy rzetelne zbadanie źródeł, ale może im pomóc poprzez zebranie w jednym miejscu rozproszonych materiałów i informacji.
Przede wszystkim jednak witryna ma dać szansę odnalezienia się ludziom, którzy wówczas mocno się zaangażowali, niejednokrotnie sporo zaryzykowali, a następnie zostali zapomniani.

***

Podstawowymi elementami witryny są trzy zestawienia sporządzone w wyniku przeprowadzonej kwerendy:

• zestawienie OSÓB, które zaangażowały się wówczas w działania,
• zestawienie KOMITETÓW i inicjatyw obywatelskich współpracujących wtedy pod szyldem Małopolski (zestawienie obejmować ma dodatkowo pozostałe gminy dzisiejszego województwa małopolskiego),
• zestawienie ŚRODOWISK, które w latach poprzedzających powstawanie komitetów obywatelskich prowadziły działalność przygotowującą ludzi, którzy stali się twórcami przełomu. Z założenia nie ma w tym zestawieniu struktur podziemnej Solidarności, której rola była kluczowa, ale istnieją inne programy i miejsca służące jej opisywaniu.

Powyższe zestawienia dotyczą osób i inicjatyw o różnym znaczeniu, a jest ich bardzo wiele – dziesiątki inicjatyw, setki komitetów i tysiące osób. Kluczową, a zarazem typową możliwością uporządkowania informacji o nich jest KALENDARIUM wydarzeń. W założeniu obejmuje ono okres od III Pielgrzymki Jana Pawła II do Polski w 1987 roku, jako momentu, w którym Polacy znowu „zobaczyli ilu ich”, do wyborów parlamentarnych w 1991 roku, jako momentu ostatecznego zakończenia się obywatelskiego współdziałania walką polityczną.
Dwa działy: WSPOMNIENIA i GALERIE mają zarówno służyć przedstawianiu przez uczestników tamtych wydarzeń swoich pamiątek, wspomnień i stanowisk, jak i stwarzać możliwość zapoznawania się z nimi przez inne osoby, które niekoniecznie są zainteresowane uporządkowaną wiedzą historyczną, ale chciałyby lepiej zrozumieć i poczuć atmosferę tamtego czasu.

Ostatnie dwa działy: WYBORY’89 oraz WYBORY’90 mają być formą porządkowania wiedzy o organizacyjnej stronie tamtych wydarzeń. W wyniku kwerendy w archiwach i rozmów z ówczesnymi liderami potwierdziło się, że nawyki podziemnej pracy, a także spontaniczność działań, powodowały, że nie zwracano uwagi na konieczność tworzenia usystematyzowanej dokumentacji. Na dodatek nie została uregulowana sprawa „spadkobierców” komitetów obywatelskich, a więc nawet to, co było zebrane, zostało rozproszone, najczęściej w prywatnych rękach.

Dodatkową pomocą jest funkcja wyszukiwania osób, miejsc czy zdarzeń.

***

Realizacja tak pomyślanej witryny jest długofalowym (wieloletnim) procesem. Wymaga systematycznego prowadzenia kilku nurtów działania:

• cierpliwego nakłaniania osób posiadających informacje i pamiątki do dzielenia się nimi,
• żmudnej pracy umieszczania uzyskanych materiałów w odpowiednim miejscu na stronach witryny
• rzetelnej pracy merytorycznej służącej wstępnej weryfikacji zebranych materiałów.

Projekt Geneza Małopolski Obywatelskiej jest realizowany w ramach programu „Warto pamiętać”.

(Janusz Baster – koordynator projektu)