Druga edycja programu zakończona. Przez najbliższe dni będę jeszcze publikować różne materiały – produkty tegorocznych projektów, więc zachęcam do zaglądania w dalszym ciągu na naszą stronę internetową.

Myślę, że w tym roku udało nam się stworzyć w programie nową jakość, przede wszystkim dzięki różnorodności upamiętnianych wydarzeń i form upamiętnienia – ich bogactwo w tej edycji wciąż jest dla mnie zaskakujące. Zapraszam do rozmowy o tej różnorodności, jestem bardzo ciekawa opinii wszystkich Państwa – naszych czytelniczek i czytelników, jak też współpracowników i współpracowniczek.

Chcę szczególnie serdecznie podziękować koordynatorkom i koordynatorom projektów realizowanych w „Warto pamiętać” 2010 oraz osobom, które nie pełniły tej roli oficjalnie, ale były ze mną przez te ostatnie miesiące w stałym kontakcie, sumiennie i z zaangażowaniem odpowiadając na moje pytania i dbając o dostarczenie wszystkich potrzebnych na wartopamiętać.info materiałów.

Dziękuję również mojej współpracowniczce Aleksandrze Miernik za pracę przy quizach i sondach, Piotrowi Knasiowi za wsparcie, zwłaszcza przy uruchamianiu programu, Ewie Ślusarczyk i Agnieszce Szewczyk za pomoc przy redakcji postów. Składam też wielkie podziękowania wolontariuszkom: Agnieszce Urbanowskiej, zaangażowanej już w drugiej edycji, i nowo poznanej Agnieszce Dudek, za ich zaangażowanie, entuzjazm i cierpliwość.

Na koniec serdecznie dziękuję czytelniczkom i czytelnikom, szczególnie tym, którzy zechcieli komentować publikowane teksty.

Etap sprawozdawczości powoli dobiega końca, przed nami jeszcze ewaluacja programu, której wynikami z pewnością również będę się z Państwem dzielić.

Zofia Noworól

W ramach projektów odbywały się konferencje, wystawy, koncerty, spektakle oraz happeningi. Zbierano materiały archiwalne, przeprowadzano wywiady ze świadkami historycznych wydarzeń. Organizowano warsztaty, debaty, spacery oraz gry terenowe. Efektami projektów są filmy, blogi, strony internetowe oraz różnego typu publikacje.

Dziś chcielibyśmy zapytać, jaki sposób upamiętniania rocznic historycznych jest najlepszy. Czy wolimy oznaczanie miejsc historycznych wydarzeń tablicami pamiątkowymi, analizę archiwaliów i ich publikację w różnych formach czy też spektakle i happeningi, które twórczo reinterpretują historyczne rocznice?

[poll id=”10″]

(am)

Wystawa prezentuje 12 plansz tematycznych prezentujących następujące materiały:

• prasa podziemna, którą czytali andrychowianie,
• rysunki satyryczne,
• znaczki poczty podziemnej,
• zdjęcia z poświęcenia sztandaru dla związku zawodowego Solidarność w największej fabryce w mieście, Andrychowskim Zakładzie Przemysłu Bawełnianego,
• wycinki z prasy podziemnej dot. Andrychowa (z lat 1981-1989),
• pamiątki andrychowian – mandaty, odezwy, legitymacja delegata na I Zjazd Solidarności w Gdańsku,
• kartki żywnościowe, talony,
• list od Pani Grażyny Staniszewskiej z czasów konspiracyjnej Solidarności,
• bony pieniężne, które wspierały związek,
• pieniądze z drugiego obiegu, m.in. „Jeden pierdol” („pierwyj eksperymentalny ruski dolar”) z podobizną J. Urbana,
• pieniądze z wizerunkami np. Stanisława Pyjasa,
• druki więzienne, w tym ekslibris Lecha Wałęsy z czasów internowania,
• druki powstałe w drukarniach podziemnych andrychowskiej i wieprzowskiej i inne.

Pan Wiesław Pyzio, jedna z najważniejszych postaci regionalnej Solidarności, przekazał na czas wystawy dwie koszule z czasów internowania oraz uszytą w więzieniu torbę.

W wernisażu uczestniczyli licealiści, działacze związani z andrychowską Solidarnością, członkowie Towarzystwa Miłośników Andrychowa, Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Andrychowie Ireneusz Żmija.

Podczas realizacji projektu, w sierpniu, na terenie Wytwórni Silników Wysokoprężnych w Andrychowie dwóch byłych pracowników tej fabryki – Jan Nowak i Wiesław Skrzypek –odnaleźli schowane przez siebie przed trzydziestoma laty dokumenty związane z andrychowską Solidarnością. Dokumenty zostały ukryte 14 grudnia 1981 roku w fundamencie wielkiej obrabiarki. Przekazano je Miejskiej Bibliotece Publicznej. Znaleziskiem zainteresował się Instytut Pamięci Narodowej. Pracownicy IPN dokonają cyfrowej archiwizacji i zbadają odnalezione materiały.

Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej, na cele wystawowe udostępnił młodzieży licealnej ulotki, plakaty, korespondencję, odezwy, oświadczenia i postulaty zakładowej „Solidarności”. Uczniowie przeprowadzili wywiad z Panem Janem Nowakiem.

23 października, w sobotę ekspozycję odwiedziło ok. 100 osób, uczestniczących w Dniu Harcerskim organizowanym przez Hufiec ZHP Andrychów.

W poniedziałek 25 października, w ramach tzw. Biegu po historii miasta, ekspozycję obejrzało ok. 115 uczniów szkoły podstawowej, gimnazjalnej i szkół średnich. Zwiedzaniu towarzyszyła opowieść pana Szczepana Muszali – jedynego z Andrychowa delegata na I Zjazd Solidarności w Gdańsku 1981 roku.
Wystawa będzie czynna do końca listopada.

(Ewelina Prus-Bizoń)

Warsztaty prasowe przeprowadziła Agnieszka Łoś – redaktor „Głosu Tygodnika Nowohuckiego”, odpowiedzialna w gazecie za część skierowaną do młodych mieszkańców dzielnicy – Głos Młodej Huty. To właśnie na łamach GMH zostaną zaprezentowane artykuły prasowe, reportaże i fotoreportaże, które zrealizuje młodzież.

O tym, jak przygotować interesujący fotoreportaż, opowiadał uczestnikom projektu Grzegorz Ziemiański, znany i ceniony nowohucki fotografik. Zachęcał młodzież do poszukania ciekawych historii związanych z konkretnymi ludźmi, miejscami, zdarzeniami.

Na koniec części warsztatowej odbyły się zajęcia przygotowujące uczestników projektu do realizacji filmów. Poprowadziła je ekipa Nowohuckiej Kroniki Filmowej – Anna Pankiewicz i Marcin Kaproń. Fragmenty stworzonych przez młodzież materiałów filmowych staną się integralną częścią jednego z listopadowych wydań NKF emitowanych na antenie TVP Kraków.

Teraz przed uczestnikami projektu DZIENNIKARZE HISTORII najważniejszy etap, czyli samodzielne opracowanie i przygotowanie kampanii medialnych upamiętniających wydarzenia 1960 r. w Nowej Hucie. Młodzi adepci dziennikarstwa będą pracować w oparciu o zdobytą podczas wykładów i warsztatów wiedzę, konsultując się z instruktorami, historykami i bohaterami sprzed 50 lat. Efekty ich pracy będzie można poznać już 8 listopada w Kinie Studyjnym „Sfinks”.

(Małgorzata Hajto, OKN)

W ubiegłą sobotę, 11 września 2010 r., o godz. 14.00 odbyła się w Krakowie podróż do czasów pierwszych emancypantek – połowy XIX wieku.

Przewodniczką tej wyprawy była Anna Kiesell, która przedstawiła uczestnikom historie krakowskich feministek i emancypantek.

fot. Agnieszka Julia Dudek

Wędrując krakowskimi ulicami, odwiedziliśmy miejsca, gdzie w XIX wieku kobiety zdobywały wiedzę: klasztor Urszulanek, Szkołę Żeńską, Kamienicę pod Atlantami oraz I Żeńskie Gimnazjum w Krakowie.

Istotnym punktem na trasie wycieczki była Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, gdzie poznaliśmy historie pierwszych artystek, które w cieniu swoich mężów (Fryderyka Bacciarelli) lub w męskim przebraniu (Zofia Stryjeńska) próbowały spełniać swoje marzenia.

Kolejnym etapem wędrówki było Collegium Novum i związana z nim historia pierwszych studentek Uniwersytetu Jagiellońskiego: Stanisławy Dowgiałło, Janiny Kosmowskiej i Jadwigi Sikorskiej.

Jako uczestniczce sobotniej wyprawy najbardziej zapadła mi w pamięć historia Marceliny Kulikowskiej, pisarki i poetki, która nie mogąc zrealizować się w życiu zawodowym, popełniła samobójstwo.

(Agnieszka Julia Dudek)

W związku z tegorocznymi obchodami 100. rocznicy śmierci Marceliny Kulikowskiej, pedagożki, poetki, reporterki, krakowskiej działaczki na rzecz praw kobiet, zapraszamy na spacer po Krakowie śladami edukacji kobiet, podczas którego odwiedzimy miejsca związane z emancypacją kobiet w sferze edukacji.

Spacer poprowadzi przewodniczka miejska Anna Kiesell, członkini Stowarzyszenia Przewodników po Krakowie „Secesja”, absolwentka cyklu szkoleniowego Krakowski Szlak Kobiet w ramach projektu Polki, Żydówki – krakowskie emancypantki Fundacji Przestrzeń Kobiet, prowadziła także warsztaty dla przewodniczek miejskich oraz wycieczki autorskimi trasami po Krakowie w ramach projektu Krakowski Szlak Kobiet.

Spacer jest NIEODPŁATNY, będzie prowadzony w języku polskim, potrwa ok. 3 godzin.

Liczba miejsc jest ograniczona, prowadzimy zapisy. Osoby zainteresowane udziałem w spacerze prosimy o zgłaszanie się e-mailem na adres: przestrzen.kobiet@gmail.com. Decyduje kolejność zgłoszeń, konieczne jest uzyskanie zwrotnym mejlem potwierdzenia udziału. Osoby zgłaszające się będziemy informować o miejscu zbiórki.

Spacer odbywa się w ramach projektu Reporterka, pedagożka, emancypantka – 100. rocznica śmierci Marceliny Kulikowskiej realizowanego przez Fundację Przestrzeń Kobiet w ramach Programu „Warto Pamiętać” koordynowanego przez Małopolski Instytut Kultury.

(Fundacja Przestrzeń Kobiet)

Staszek, dobrze jakbyś był na Rynku w okolicach wieży ratuszowej

– usłyszał pewnego dnia z ust Bogusława Rostworowskiego Stanisław Markowski.

25 sierpnia 1982 r. pojawił się na Rynku Głównym, by sfotografować jedną z brawurowych akcji stanu wojennego. Z inicjatywy Ludwika Stasika w biały dzień dwaj studenci przebrani za robotników wmurowali płytę z napisem: NIE ODDAMY SIERPNIA/ SOLIDARNOŚĆ MAŁOPOLSKA W DRUGĄ ROCZNICĘ POROZUMIEŃ GDAŃSKICH/ KRAKÓW SIERPIEŃ 1982.

Wystawa „Nie oddamy Sierpnia. Akcja pod ratuszem”, którą od 3 września będzie można oglądać na Rynku Głównym, przypomina tę akcję i przygotowuje do przywrócenia płyty, które będzie miało miejsce w sobotę, 4 września 2010 r.

Wystawa jest organizowana w ramach projektu Nie oddamy ideałów Sierpnia przez Region Małopolski NSZZ „Solidarność” w ramach programu „Warto pamiętać”. Kuratorem wystawy jest Adam Gliksman, a autorem zdjęć Stanisław Markowski. Wystawie towarzyszy katalog oraz pamiątkowe karty pocztowe.

Wystawa będzie prezentowana do 13 września 2010 r. na Rynku Głównym w Krakowie.

(Adam Gliksman)

Na 19 czerwca 2010 r. zaplanowano wydarzenia przypominające tę krakowską emancypantkę, pedagożkę, reporterkę, poetkę i działaczkę na rzecz praw kobiet, bohaterkę I tomu książki „Krakowski Szlak Kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek”.

• godz. 15.00 SPOTKANIE PRZY GROBIE MARCELINY KULIKOWSKIEJ

Spotkamy się na Cmentarzu Rakowickim, by przy grobie Marceliny uczcić Jej pamięć. Przynieśmy ze sobą kwiaty i świece. Pamiętajmy o tym, że Marcelina bardzo jasno i konsekwentnie deklarowała swoją bezwyznaniowość – zadbajmy o to, by znicze, ozdoby kwiatów pozbawione były akcentów religijnych.

Miejsce: spotykamy się przed głównym wejściem na Cmentarz Rakowicki, od strony ul. Rakowickiej.

• godz. 17.00 WIECZORNICA KU CZCI MARCELINY KULIKOWSKIEJ

W sobotni wieczór spotkajmy się, by opowiedzieć o Marcelinie – jej słowami, słowami bliskich jej osób i naszymi własnymi. Opowiemy o jej poglądach, podróżach, dokonaniach, posłuchamy fragmentów jej poezji, prozy, reportaży, wczytamy się w pamiętnik. Pokażemy zdjęcia Marceliny, bliskich jej kobiet i współpracowniczek, a także miast, w których żyła, regionów, do których podróżowała.
Zapraszamy do przyniesienia ważnych dla Was fragmentów jej wierszy, prozy, do podzielenia się wrażeniami z tego spotkania z Marceliną. Opowiedzmy o niej wspólnie.

Miejsce: Massolit Books & Café, ul. Felicjanek 4, Kraków
(Fundacja Przestrzeń Kobiet)

Przed powyższymi uroczystościami (godz. 12.00) Fundacja Przestrzeń Kobiet zaprasza również na WYCIECZKĘ ŚLADAMI KRAKOWSKICH EMANCYPANTEK, która odbędzie się w ramach projektu Krakowski Szlak Kobiet.

Poznamy zapomnianą historię Krakowa, związaną z działaniami i dorobkiem pierwszych krakowskich emancypantek, działaczek na rzecz praw kobiet, opowiemy o ich rewolucyjnych, wyjątkowych dokonaniach.

Przedstawimy miejsca związane z działalnością MARCELINY KULIKOWSKIEJ, a także m.in. Kazimiery Bujwidowej, Jadwigi Sikorskiej-Klemensiewiczowej, Marii Turzymy, Władysławy Habichtówny, Zofii Daszyńskiej-Golińskiej, odkryjemy w przestrzeni Krakowa ślady zapomnianych działaczek, naszych Przodkiń, ich rewolucyjnych dokonań, miejsc i instytucji tworzonych przez kobiety, takich jak Czytelnia dla Kobiet, I Prywatne Żeńskie Gimnazjum, dwutygodnik Nowe Słowo i inne.

Naszą przewodniczką po ich i naszej zapomnianej historii będzie Anna Kiesell, członkini Stowarzyszenia Przewodników po Krakowie Secesja, licencjonowana przewodniczka miejska, uczestniczka projektu Polki, Żydówki – krakowskie emancypantki (2008-2009), współautorka I tomu książki „Krakowski Szlak Kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek” (2009).

Szczegóły dotyczące wycieczki znajdują się na stronie programu. Na zgłoszenia na wycieczkę czekamy pod adresem przestrzen.kobiet@gmail.com.
(Fundacja Przestrzeń Kobiet)

(zn)

Wczorajsze uroczystości przyjęto różnie, choć wydźwięk jest raczej pozytywny. Ocena przemówień zależy od oczekiwań odbiorców. Dla jednych to krok ku pojednaniu, dla innych ucieczka przed przeprosinami i rozczarowanie, że nie przywieziono do Katynia wyczekiwanej listy białoruskiej (o niej prof. Natalia Lebiediewa).

Kilku komentatorów stwierdziło, że słowa wypowiedziane wczoraj w trakcie uroczystości mają charakter przełomowy, pewnie nawet bardziej dla Rosji. Być może prawda o Katyniu służyć ma nie tylko uniwersalizacji pamięci Polaków i Rosjan, ale też tworzeniu się w Rosji nowego dyskursu na temat zbrodni stalinowskich.

W natłoku komentarzy warta przeczytania wydaje się wypowiedź Waldemara Kuczyńskiego „Katyński krok Putina, dobry krok”. Ciekawym, wnoszącym nowe spojrzenie podsumowaniem jest również tekst Adama Daniela Rotfelda, współprzewodniczącego Polsko-Rosyjskiej Komisji ds. Trudnych pt. „Premierzy znaleźli odpowiednie słowa” oraz wywiad z prof. Władysławem Bartoszewskim.

Bardzo interesująca jest reakcja rosyjskich mediów. Ci, którzy nie władają językiem rosyjskim, wybór fragmentów prasowych znajdą na stronie „Dziennika” w tekście „Putin i Tusk przeciwko Stalinowi”.

Teraz pozostaje nam czekać na to, co zostanie powiedziane w sobotę 10 kwietnia 2010 r., gdy odbędą się uroczystości z udziałem prezydenta Lecha Kaczyńskiego.

W Krakowie obchody rocznicy zbrodni katyńskiej odbędą się 13 kwietnia 2010 r.

(zn)

1. formy upamiętnienia mają wpływ na „jakość” pamięci,
2. poprzez powtarzające się opowieści o minionych wydarzeniach buduje się zbiorową tożsamość.

Jest takie zdanie, że „ojczyzna to ziemia i groby”. Miejsca i przestrzeń mają swoją pamięć – należy ją wydobyć i odtworzyć. Bo w tym akcie re-aktualizacji pamięci dokonuje się odtworzenia przesłania: my – zbiorowość – wzięliśmy się stamtąd, spaja nas wspólna pamięć o naszej historii. Oznacza to, że zasady animacji pamięci mają znaczenie dla jej jakości, zawartości i żywotności. I tu można rozpocząć dyskusję, czy obowiązują nas wciąż zasady decorum, czy istotniejsze jest to, że wolność pamięci i upamiętnień oznacza żywy dialog. Dla jednych rekonstrukcja historyczna. Dla innych awangardowy komiks. Dla kolejnych „obrazoburcze” działania artystów?

Wracamy tu do problemu poruszonego w tekście „Miejsca pamięci”. Demokratyzacja pamięci oznacza jej coraz większą polifoniczność, wielowątkowość, różnorodność form jej upamiętnienia. Pozostaje pytanie: czy są jeszcze jakieś zasady dekorum, których powinniśmy przestrzegać?

Bezpośrednim impulsem do napisania tego tekstu był artykuł Michała Olszewskiego „Wermacht pozdrawiamy” w Tygodniku Powszechnym. Nota bene opiera się on w nim między innymi na przykładzie upamiętnienia katastrofy samolotu Halifax z polską załogą w Banicy (będącego częścią Programu „Warto pamiętać”).

Autor pisze w nim między innymi tak:

Mijają kolejne dekady, umierają świadkowie, zmieniają się ekipy rządzące, urzędnicy odchodzą na emeryturę, na ich miejsce przychodzą kolejni, a oficjalny język, jakim opowiadamy o wojnie, tkwi w okowach ustalonej dawno temu stylistyki. Westerplatte, Banica, Warszawa, Łódź, obozy koncentracyjne, pomniki okazałe mniej lub bardziej, liczba poległych mierzona w milionach bądź w dziesiątkach. Na rocznice okrągłe przyjeżdżają urzędnicy wyższego szczebla, rocznice pozostałe obsługiwane są przez drugi garnitur – takie są zasady dyplomacji. Również językowi, w którym wyrosła większość Polaków, zostało postawione zadanie karkołomne – powinien opisać to, co absolutnie niewyrażalne.
[…]
Co w zamian? Bo przecież nie jest jednak tak, że przestajemy mówić o wojnie. Przeciwnie, w ostatnich latach stała się ona jednym z najgoręcej dyskutowanych tematów historycznych.

W komiksach, filmach, na płytach i podczas gier miejskich, w przekazach dla młodzieży, w Muzeum Powstania Warszawskiego – prezentuje się ona coraz ciekawiej, coraz większą sprawia nam frajdę. Nurt oficjalny i opowieść świadków ustępują pola nowej narracji, często dwuznacznej i przenikniętej duchem okrutnej zabawy.

Zapraszam do lektury tego artykułu i do zastanawiania się nad polską kondycją pamięci oraz działaniami ją upamiętniającymi. Przykładem może być Program „Warto pamiętać”.

(pk)