W ubiegłą sobotę, 11 września 2010 r., o godz. 14.00 odbyła się w Krakowie podróż do czasów pierwszych emancypantek – połowy XIX wieku.
Przewodniczką tej wyprawy była Anna Kiesell, która przedstawiła uczestnikom historie krakowskich feministek i emancypantek.
fot. Agnieszka Julia Dudek
Wędrując krakowskimi ulicami, odwiedziliśmy miejsca, gdzie w XIX wieku kobiety zdobywały wiedzę: klasztor Urszulanek, Szkołę Żeńską, Kamienicę pod Atlantami oraz I Żeńskie Gimnazjum w Krakowie.
Istotnym punktem na trasie wycieczki była Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki, gdzie poznaliśmy historie pierwszych artystek, które w cieniu swoich mężów (Fryderyka Bacciarelli) lub w męskim przebraniu (Zofia Stryjeńska) próbowały spełniać swoje marzenia.
Kolejnym etapem wędrówki było Collegium Novum i związana z nim historia pierwszych studentek Uniwersytetu Jagiellońskiego: Stanisławy Dowgiałło, Janiny Kosmowskiej i Jadwigi Sikorskiej.
Jako uczestniczce sobotniej wyprawy najbardziej zapadła mi w pamięć historia Marceliny Kulikowskiej, pisarki i poetki, która nie mogąc zrealizować się w życiu zawodowym, popełniła samobójstwo.
Fundacja Przestrzeń Kobiet serdecznie zaprasza w sobotę 11 września 2010 r. o godz. 14.00 na spacer po Krakowie śladami edukacji kobiet.
W związku z tegorocznymi obchodami 100. rocznicy śmierci Marceliny Kulikowskiej, pedagożki, poetki, reporterki, krakowskiej działaczki na rzecz praw kobiet, zapraszamy na spacer po Krakowie śladami edukacji kobiet, podczas którego odwiedzimy miejsca związane z emancypacją kobiet w sferze edukacji.
Spacer poprowadzi przewodniczka miejska Anna Kiesell, członkini Stowarzyszenia Przewodników po Krakowie „Secesja”, absolwentka cyklu szkoleniowego Krakowski Szlak Kobiet w ramach projektu Polki, Żydówki – krakowskie emancypantkiFundacji Przestrzeń Kobiet, prowadziła także warsztaty dla przewodniczek miejskich oraz wycieczki autorskimi trasami po Krakowie w ramach projektu Krakowski Szlak Kobiet.
Spacer jest NIEODPŁATNY, będzie prowadzony w języku polskim, potrwa ok. 3 godzin.
Liczba miejsc jest ograniczona, prowadzimy zapisy. Osoby zainteresowane udziałem w spacerze prosimy o zgłaszanie się e-mailem na adres: przestrzen.kobiet@gmail.com. Decyduje kolejność zgłoszeń, konieczne jest uzyskanie zwrotnym mejlem potwierdzenia udziału. Osoby zgłaszające się będziemy informować o miejscu zbiórki.
Były odważne i o milowy krok wyprzedzały epokę, w której żyły, dlaczego więc tak mało o nich wiemy, dlaczego jest tak znikoma liczba źródeł na temat kobiet podróżniczek?
Na to i wiele innych pytań próbowały odpowiedzieć uczestniczki kolejnego spotkania w ramach Czytelni dla Kobiet, które odbyło się 10 sierpnia w kawiarni Massolit Books & Cafe.
Podczas tego spotkania można było poznać imiona nie tylko polskich podróżniczek i badaczek, ale również podzielić się własnymi spostrzeżeniami i doświadczeniami. Dyskusję rozpoczęto od przywołania nazwiska Ludwiki Ciechanowieckiej, reporterki i podróżniczki, której istnienie podawane jest w wątpliwość ze względu na brak danych biograficznych. Na początku XX wieku odbyła ona podróż po Afryce Północnej, mało uczęszczanymi szlakami. Kolejną omawianą postacią była Jadwiga Toeplitz-Mrozowska, jedna z bohaterek I tomu „Krakowskiego Szlaku Kobiet. Przewodniczki po Krakowie emancypantek”, znana przede wszystkim jako aktorka, mniej natomiast jako podróżniczka. Mało kto wie, że jej imię nosi przełęcz w paśmie górskim Kurtaku na Pamirze.
Kobietami podróżniczkami były również żony dyplomatów, były to kobiety wykształcone, znające języki obce, w pewnym stopniu uprzywilejowane i mogące sobie pozwolić na tak dalekie wyprawy. Zaznaczyć trzeba również fakt, iż w latach, o których była mowa, kobietom trudno było podejmować podróże. Dlatego też bardzo często robiły to w męskim przebraniu, po to, by czuć się swobodniej i bezpieczniej.
W drugiej części spotkania był czas na podzielenie się z innymi uczestniczkami swoimi doświadczeniami związanymi z podróżami, zarówno tymi bliskimi, jak i dalekimi. Rozmawiano o celach oraz motywach podróży, wspominano również szlaki matek i babek, dyskusja została oprawiona pięknymi zdjęciami z wypraw odbytych przez uczestniczki.
Poniżej zamieszczono proponowaną przez Fundację Przestrzeń Kobiettrasę spaceru po Krakowie śladami Marceliny Kulikowskiej.
1. Collegium Maius, ul. Jagiellońska 15 – po ukończeniu Uniwersytetu w Genewie Marcelina Kulikowska studiowała na UJ m.in. historię.
2. Ujeżdżalnia, ul. Rajska 12 – Marcelina Kulikowska współpracowała z krakowskim ruchem emancypacyjnym, który na początku XX wieku zbierał się m.in. w Ujeżdżalni. Tu odbywały się wiece emancypantek, stąd wyruszały demonstracje na rzecz praw wyborczych dla kobiet.
3. Cygarfabryka, ul. Dolnych Młynów 10 – największy krakowski zakład pracy na przełomie XIX i XX wieku, w 90% zatrudniający kobiety, miejsce, gdzie po raz pierwszy w Galicji robotnice zorganizowały strajk (1896), stworzyły związek zawodowy (1907) i doprowadziły do utworzenia przyzakładowego żłobka (1911). Marcelina Kulikowska popierała działania na rzecz godnych i równych praw pracowniczych, deklarowała się jako socjalistka.
4. Pierwsze Gimnazjum Żeńskie, ul. Piłsudskiego 13 (dawniej Wolska 13) – pierwsza w Galicji żeńska szkoła średnia z programem równym męskim, tzn. uprawniającym do starania się o przyjęcie na studia, powstała w 1896 roku. Marcelina Kulikowska była jedną z nauczycielek, jedną z trzech absolwentek Uniwersytetu Genewskiego (obok Heleny Witkowskiej i Stefanii Sempołowskiej), które pogardliwie nazywano „paniami genewskimi”. Marcelina Kulikowska została zwolniona z gimnazjum w 1905 roku po tym, jak odmówiła zaprowadzenia uczennic na mszę ze względu na własną bezwyznaniowość.
5. Rynek Główny 13 – siedziba stowarzyszenia Związek Kobiet i redakcja organu „Robotnica”, czasowo również siedziba Czytelni dla Kobiet i redakcji „Nowego Słowa”. Wszystkie te podmioty walczyły o prawa kobiet i prawa pracownicze, z którymi Marcelina Kulikowska się identyfikowała.
6. Św. Jana 11 – pierwsza siedziba Pierwszego Gimnazjum Żeńskiego, w którym Marcelina Kulikowska uczyła.
7. Pijarska 3 – miejsce zamieszkania Marceliny Kulikowskiej i miejsce, w którym popełniła samobójstwo 19 czerwca 1910 roku przed godz. 15.
8. Cmentarz Rakowicki – grób Marceliny Kulikowskiej.
W sobotę 10 lipca 2010 roku odbył się spacer po Krakowie śladami Marceliny Kulikowskiej, zorganizowany przez Fundację Przestrzeń Kobiet.
Marcelina Kulikowska spędziła w Krakowie kilkanaście ostatnich lat swojego życia, wypełnionych intensywną, twórczą pracą i działalnością społeczną. Zamieszkała w Krakowie po studiach na Uniwersytecie Genewskim i rozpoczęła pracę w Pierwszym Gimnazjum Żeńskim. Działała m.in. w Towarzystwie Szkoły Gimnazjalnej Żeńskiej oraz w Towarzystwie Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza. Wydawała poezje, reportaże, powieści, utwory dramatyczne i zeszyty historyczne. O Krakowie pisała w swoich pamiętnikach, wierszach i powieściach. 10 lipca odwiedziłyśmy krakowskie miejsca związane z Kulikowską, jej pracą, działalnością, twórczością, życiem prywatnym.
Trasa obejmowała m.in. siedzibę Pierwszego Gimnazjum Żeńskiego przy ul. Piłsudskiego 13 (dawniej przy ul. Wolskiej 13), kamienicę pod Atlantami przy ul. Pijarskiej 3, gdzie Kulikowska mieszkała i gdzie popełniła samobójstwo oraz Cmentarz Rakowicki, gdzie znajduje się nagrobek Kulikowskiej. Ze względu na odległość nie udało nam się dotrzeć jedynie na Kopiec Kościuszki, który wspomina Kulikowska w pamiętniku „Z dziejów duszy” następująco:
Kopiec Kościuszki… jeden z najpiękniejszych widoków na świecie. Szeroko… ma gdzie pobujać rozigrana dusza. Szeroko… niebo rozpięło się na wyżynie takiej i w dali takiej, że w tym ogromnym przestworzu powietrznym tonąć… i tonąć… Szeroko… tchu zachwycić w piersi, wiatrem się wiejącym obwinąć, myślą poszybować… polecieć…
