Dnia 1 września 2009 r. między godziną 11.00 a 12.00 pod pomnikiem lotników polskich poległych na wszystkich frontach II wojny światowej w latach 1939–1945 (Aleja Jana Pawła II, Park Lotników) odbędzie się oficjalna uroczystość poświęcona pamięci lotników walczących w kampanii wrześniowej. W przygotowanie uroczystości zaangażowani są kombatanci z Klubu Seniorów Lotnictwa oraz pracownicy Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
Krakowskie Muzeum Lotnictwa Polskiego będzie miało swój wkład w najważniejsze dla wszystkich miłośników lotnictwa w Polsce coroczne wydarzenie – Air Show w Radomiu (29-30 sierpnia 2009). Na wystawie zostanie pokazany samolot PZL P.11c, najważniejszy eksponat krakowskiego muzeum. PZL P.11c to jedyny zachowany polski samolot myśliwski, który walczył w kampanii wrześniowej – ten konkretnie w 121. Eskadrze 2. Pułku Lotniczego w Krakowie. Dziś uważa się go za symbol zmagań pozbawionego wsparcia lotnictwa polskiego z niemiecką Luftwaffe.
Do Radomia przyjedzie również silnik samolotu Łoś ze zbiorów krakowskiego muzeum. Samolot był najnowocześniejszą polską konstrukcją biorącą udział w wojnie obronnej.
Na wystawę składa się zbiór fotografii ukazujących życie codzienne żołnierzy 5. Pułku Strzelców Konnych i 16. Pułku Piechoty Ziemi Tarnowskiej, stacjonujących w Tarnowie w dwudziestoleciu międzywojennym: koszary, ćwiczenia, musztrę i dni świąteczne. Wystawa pokaże również szlak bojowy obydwu jednostek w trakcie wojny obronnej.
Szczegółowe informacje na temat wystawy oraz tarnowskiego Garnizonu można znaleźć na stronie internetowej Muzeum Okręgowego w Tarnowie. Historie 5. Pułku Strzelców Konnych i 16. Pułku Piechoty Ziemi Tarnowskiej opisane zostały również w monografiach wydanych przez Samorządowe Centrum Edukacji.
W trakcie porządkowania archiwum parafii Ofiarowania Najświętszej Marii Panny w Wadowicach, w kwietniu 2009 r., natrafiono na wspomnienia uczniów gimnazjum i liceum, którzy opisali swoje przeżycia wojenne.
Odnalezione wspomnienia to oprawiony introligatorsko zeszyt formatu A5 liczący 730 stron. Znajduje się w nim 125 wypracowań, pisanych przez uczniów w październiku 1939 r., kiedy to na krótko wznowiono naukę przed zamknięciem szkoły przez Niemców (30 października 1939 r.). Część prac jest datowana, dzięki czemu wiadomo, że wspomnienia pisane były przez prawie cały październik. Najwcześniej, bo już 5 października, napisał swoją pracę Józef Warmuz, a najpóźniej Henryk Gajczak – 22 października.
Spośród 125 uczniów, którzy opisują swoje przeżycia, aż 89 opuściło swoje domy w pierwszych dniach września, uciekając przed frontem. Najdalej dotarł Roman Zieliński – aż do Kowla (Ukraina), a wielu skończyło swoją wędrówkę w okolicach Niepołomic oraz na linii Sanu, której przełamanie przez postępujące wojska niemieckie dla większości oznaczało kres podróży.
Wypracowania uczniów dotychczas nie były wykorzystywane jako źródło historyczne. O ich genezie pisze w swoich wspomnieniach, jako jedyny, Tadeusz Królikiewicz, który twierdzi, że wypracowania powstały z inicjatywy jego ojca – Jana Królikiewicza, ówczesnego dyrektora liceum.
Pamiętam to wypracowanie. Ojciec zlecił napisanie tych wspomnień wszystkim uczniom gimnazjum i ówczesnego liceum. Później je oprawiono. Były dwie księgi. Jedna gimnazjalistów, grubsza, a druga licealistów. Wspomnienia starszych chłopców pisane były bardziej dojrzałym językiem, czasami z zacięciem literackim
– opowiada Tadeusz Królikiewicz.
Wspomnienia zostały ujęte w formie zadania domowego (pt.: „Moje przeżycia wojenne” oraz „Moje wspomnienia wojenne”). Można więc przypuszczać, że w całe przedsięwzięcie zaangażowani byli nauczyciele języka polskiego. Wypracowań najprawdopodobniej nie planowano oceniać, miały one służyć wyłącznie dokumentacji wydarzeń i spisaniu wojennych losów uczniów. Może o tym świadczyć aż 15 niepodpisanych wypracowań. Nie można jednak wykluczyć ingerencji introligatora, który przycinając kartki do oprawy po prostu odciął część z podpisem autora.
Zaskakujący tytuł wystawy nawiązuje do zamachu bombowego, który miał miejsce na dworcu kolejowym w Tarnowie nocą z 28 na 29 sierpnia 1939 r. Eksplozja bomby zegarowej pozostawionej w dworcowej przechowalni bagażu spowodowała śmierć 20 osób, a 35 poważanie raniła. Zniszczyła również część budynku dworca.
Celem niemieckich działań terrorystycznych na ziemiach polskich tuż przed wybuchem wojny było zarówno wywołanie paniki wśród ludności cywilnej, jak i dezorganizacja akcji mobilizacyjnej Wojska Polskiego. Z pewnością takie funkcje spełnić miała zorganizowana w Tarnowie akcja dywersyjna.
W ramach organizowanych w 70. rocznicę wybuchu II wojny światowej uroczystości Muzeum Okręgowe w Tarnowie przypomina tamto tragiczne wydarzenie. Niewielka wystawa – kilka plansz ustawionych na dworcu kolejowym w Tarnowie – zaprezentuje fotografie budynku dworca kolejowego zniszczonego przez wybuch oraz dokumenty archiwalne: fragmenty zeznania zamachowca Antoniego Guzego, protokoły oględzin miejsca tragedii oraz oględzin zwłok ofiar, a także zeznania świadków wydarzenia.
Ekspozycję będzie można zobaczyć na peronie drugim dworca kolejowego w Tarnowie od 28 sierpnia 2009 r.
