„Aktion gegen Universitätsprofessoren” – taki kryptonim hitlerowskie władze policyjne nadały operacji przeprowadzonej 6 listopada 1939 r. w tej sali Collegium Novum (nr 56), wówczas oznaczonej numerem 66. Swoisty „wykład” SS-Sturmbannführera Bruno Müllera, dowódcy 2 Oddziału Operacyjnego (Einsatzkommando 2), zakończył się wyprowadzeniem wśród pokrzykiwań, popychań, zniewag zebranych tu mężczyzn i ich aresztowaniem, trzem paniom pozwolono zostać. Zatrzymano także inne osoby przebywające w Collegium Novum: w tym odbywających swoje zebranie w innym audytorium naukowców Akademii Górniczej (21 osób), nauczycieli „goszczącego” w murach uczelni gimnazjum (ich budynek zajęto na potrzeby wojska) i inne osoby, które los przygnał wówczas do tego gmachu. Wszyscy oni – łącznie 183 osoby – na kartach aresztu (Schutzhaft-Kartei) mają to samo hasło „Aktion gegen Universitätsprofessoren”.
Akcja przeprowadzona w Uniwersytecie miała charakter polityczno-terrorystyczny, była fragmentem działań prowadzonych przez Einsatzgruppen, w ramach „politycznego oczyszczania zdobytego obszaru”, których celem było pozbawienie polskiego społeczeństwa warstw przywódczych. Zapoczątkowała ona fazę uderzeń okupanta wymierzonych w inteligencję na terenie Generalnej Guberni.
Z Uniwersytetu 6 listopada uwięziono na czele z rektorem: 6 profesorów honorowych, 2 emerytowanych, 50 zwyczajnych, 22 nadzwyczajnych, jednego zastępcę profesora, 28 docentów, 8 adiunktów, 17 asystentów, 8 lektorów, 2 pracowników administracji.
Tymi słowami Irena Paczyńska rozpoczęła wykład „Aktion gegen Universitätsprofessoren” w listopadzie 1939 r. oraz działania na rzecz uwolnienia uczonych wygłoszony w 67. rocznicę Sonderaktion Krakau, 6 listopada 2006 r., w ramach obchodów Uniwersyteckiego Dnia Pamięci.
W tym roku, w związku z obchodami 70. rocznicy Sonderaktion Krakau, na Uniwersytecie Jagiellońskim zaplanowano kilka inicjatyw:
- Oficjalne uroczystości Uniwersyteckiego Dnia Pamięci w dniu 6 listopada 2009 r., których część główna rozpocznie się o godz. 11.00 w sali nr 56 (dawna LXVI) Collegium Novum, ul. Gołębia 24. W trakcie uroczystości wręczona zostanie Nagroda im. Stanisława Kutrzeby w dziedzinie ochrony praw człowieka w Europie ufundowana przez Uniwersytet Ruprechta-Karola oraz Instytut Maxa Plancka Publicznego Prawa Porównawczego i Prawa Międzynarodowego w Heidelbergu.
więcej »
Inne wydarzenia rocznicowe
Tagi:
1939,
II wojna światowa,
Kraków,
Sonderaktion Krakau,
Uniwersytet Jagielloński,
uroczystości rocznicowe
8 listopada 2009 r., o godzinie 17.00, w Klubie Pod Jaszczurami – Teatr 38 przy Rynku Głównym 8, odbędzie się zorganizowany przez Stowarzyszenie Kultury Akademickiej Instytut Sztuki panel dyskusyjny zatytułowany PRZEBUDŹ SIĘ, JESTEŚ WOLNY. To jedna z ostatnich inicjatyw związanych z 70. rocznicą wybuchu II wojny światowej w ramach programu „Warto pamiętać”.
Panel dyskusyjny w „Jaszczurach” poprowadzi dziennikarz telewizyjny Dariusz Bohatkiewicz, a wystąpią w nim wielkie osobistości. Głos zabiorą Elżbieta Moczarska, córka Kazimierza Moczarskiego oraz Anna Machcewicz – twórczyni pierwszej pełnej biografii autora Rozmów z katem. Wśród zaproszonych są również Ks. Adam Boniecki, Stefan Wilkanowicz, Roman Honet oraz kombatanci.
Tak jak różne są doświadczenia wymienionych rozmówców, różne pewnie padną opinie na temat sensu podejmowania walki i ofiary poniesionej przez Polaków. Do dyskusji na ten temat, choć jest on dobrze wszystkim znany, z pewnością warto powracać. Ale nie po to, by coś rozstrzygać, tylko po to, by nie poprzestać na jednostronnych, wykluczających inne spojrzenia (a więc i doświadczenia) wizjach przeszłości. Taka debata to również szansa na wymianę międzypokoleniową.
Organizatorzy za cel obrali sobie stworzenie przestrzeni dla szeroko rozumianego dialogu społecznego na temat przeszłości oraz tego, jak rzutuje ona na współczesność. I niech to będzie najlepszą rekomendacją oraz zaproszeniem do wzięcia udziału w spotkaniu.
(zn)
Przebudź się. Jesteś wolny
Tagi:
1939,
Anna Machcewicz,
dyskusja panelowa,
Elżbieta Moczarska,
II wojna światowa,
Klub Pod Jaszczurami,
Kraków,
Ks. Adam Boniecki,
Stanisław Wilkanowicz
Jako odpowiedź na tekst Pamięć jako trauma i poczucie winy na początek proponuję lekturę wiersza Kazimierza Wierzyńskiego Lekcja konwersacji:
Nie mów o Polakach i Żydach,
To pole minowe.
Nie mów o Polakach i Ukraińcach,
To pole minowe.
Nie mów o Polakach i Czechach,
To pole minowe.
Nie mów o Polakach i Litwinach,
To pole minowe.
Nie wstępuj na pole minowe,
Wylecisz w powietrze.
Są jeszcze inne,
Na które wstąpiliśmy przedtem
I także nie ma o czym gadać.
Tak było dawniej
Tak jest teraz
I tak będzie zawsze
Póki będziemy paść się
Na łące zacietrzewionych osłów.
Zachęcam również do lektury dwóch publikacji. Obie stanowią wielki krok naprzód w dialogu polsko-żydowskim oraz znacznie przybliżają do odpowiedzi na trudne pytania polsko-żydowskiej pamięci.
Pierwsza z nich, wydana pierwotnie (2007) w Stanach Zjednoczonych, natomiast w Polsce w 2008 roku, nosi tytuł Polacy i Żydzi – Kwestia otwarta. Jest to zbiór tekstów pod redakcją krakowskiej antropolożki dr Annymarii Orla-Bukowskiej oraz Roberta Cherry’ego, o którego wyjątkowości stanowi konsekwentne przeplatanie się polskiej i żydowskiej perspektywy w spojrzeniu na historię. Znajdujemy w nim uczciwą analizę wzajemnych negatywnych stereotypów, która podparta jest rzetelnym wyjaśnieniem wielu, rzadko opisywanych, uwarunkowań historycznych determinujących kształt relacji polsko-żydowskich. Jako rekomendację, warto zacytować tu fragment z przedmowy do wydania amerykańskiego, autorstwa Eli Zborowskiego – przewodniczącego Międzynarodowego Towarzystwa Yad Vashem i wiceprezesa Światowej Federacji Żydów Polskich:
Ta książka, nie bagatelizując tego, że znacząca część społeczeństwa trwa przy antysemityzmie, jasno ukazuje widoczny wkład Polaków w uczynienie ich kraju miejscem przyjaznym Żydom. Nie ukrywając silnych emocji, jakie budzą we mnie oba te zjawiska, polecam tę publikację jako bezstronny przewodnik w poszukiwaniu zrozumienia, a nawet wspólnej płaszczyzny dla pójścia naprzód w relacjach polsko-żydowskich.
(Annamaria Orla-Bukowska, Robert Cherry (red), „Polacy i Żydzi – kwestia otwarta”, Warszawa: 2008, Biblioteka Więzi, s. 10)
więcej »
Pamięć i historia
Tagi:
dialog,
Forum Dialogu Między Narodami,
Holokaust,
II wojna światowa,
Polacy i Żydzi,
relacje polsko-żydowskie,
stereotypy,
uprzedzenia
Ten wpis jest kontynuacją innego wpisu pt. „Żydzi – obywatele polscy w kampanii wrześniowej” i poświęcony jest relacjom polsko-żydowskim w czasie II wojny światowej. Z wielu względów temat ten jest niezwykle istotny na mapie pamięci polskiej oraz jest tym „miejscem pamięci”, które wciąż nie ma szerokiej akceptacji jego wagi i znaczenia. Nie mam tu na myśli szerokiego nurtu antysemityzmu polskiego, ale istotne problemy związane z wyjątkowością tego doświadczenia oraz te związane z „zamrożeniem” dyskusji i likwidacją przestrzeni do przetworzenia tej pamięci w „doświadczenie pokolenia”. Pamięć ta dryfowała, a co istotne, jest / była ona przede wszystkim domeną społeczności lokalnych – z ich integryzmem, splotem relacji ekonomiczno-kulturowych, terrorem lokalnej opinii społecznej, oraz dziedzictwem wojny polsko-polskiej związanej przejściem frontu i wyzwoleniem. Problem winy, współobecności przy Zagładzie, traumy nie-mocy nie został wyrażony ani odtajniony. Ten istotny fragment polsko-żydowskich relacji wciąż najlepiej pokazuje artykuł Jana Błońskiego „Biedni Polacy patrzą na getto” (1987)
Jak pamiętać i co zrobić z taką pamięcią?
Czy wciąż ta pamięć ma dotykać wyłącznie wybranych środowisk prowadzących dialog, czy raczej wszystkich społeczności, skąd w przeciągu 10 lat wojny i powojnia Żydzi zniknęli, a pozostały ich duchy?
zdjęcie: nklajn
Chciałbym tu przedstawić dwie (pewnie zbyt długie) relacje o Bieczu w trakcie II wojny światowej. Obie dotykają problemu relacji polsko-żydowskich w mieście pod okupacją niemiecką realizującą Holocaust. więcej »
Pamięć i historia
Tagi:
Biecz,
Holocaust,
II wojna światowa,
Medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata,
Polacy i Żydzi,
Yad Vashem,
Żydzi i Polacy
Na początku września rozpoczęła się realizacja projektu Kraków 1939. Zespół Ośrodka KARTA przeprowadził do tej pory kilkanaście wywiadów biograficznych z najstarszymi mieszkańcami Krakowa i Małopolski, którzy pamiętają wydarzenia wojenne z września 1939 roku. Są to osobiste wspomnienia Krakowian, które w barwny i emocjonalny sposób opisują pierwsze dni II Wojny Światowej.
Jak by mnie Pan Bóg prowadził. Dwa tygodnie mnie nie było, a okazuje się, że w międzyczasie wpadka. Tam już wszyscy okazuje się byli pod opieką i ich aresztowali. Wszyscy poszli pod mur… albo Oświęcim. Rozumie Pan? A ja o tym wszystkim nie wiedziałem. Przychodzę rano do domu, a tam Gestapo mi drzwi otwiera…
Marian Woyna – Orlewicz, Zakopane 2009
Ja już wtedy interesowałem się trochę polityką. Chodziłem do sąsiedniej wsi, bo tam wojskowi odbiornik radiowy mieli, a jak przyszedł wrzesień i robiło się naprawdę gorąco to oni ten odbiornik przez okno wystawiali i cała wieś słuchała. Pamiętam jak mówili, że wojna, że z Niemcami wojna. A ja już wcześniej przeczuwałem, że coś takiego będzie…
Adam Janecki, Kraków 2009
Z wojną zetknąłem się po raz pierwszy na ulicy Sławkowskiej, gdzie po raz pierwszy zobaczyłem ostrzelany budynek i huk samolotów. Wtedy zrozumiałem, czym jest wojna…
Jan Gałuszka, Kraków 2009
Na przełomie listopada i grudnia 2009 roku w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Krakowie odbędzie się spotkanie podsumowujące działalność krakowskiego zespołu Ośrodka KARTA. Dokładny termin spotkania zostanie podany w najbliższym czasie.
(Jakub Osiecki, Ośrodek Karta)
Kraków 1939
Tagi:
1939,
II wojna światowa,
Kraków,
Małopolska,
Ośrodek KARTA,
wspomnienia
