Z punku widzenia miłośników porządku i spokoju jeszcze kilka lat temu świat był naprawdę piękny. Mogliśmy spokojnie zajmować się naszą i naszych dzieci wspaniałą, szczęśliwą i wirtualną przyszłością.
A dziś? Pochód szkieletów idzie przez Europę. Nie tylko przez Europę. Od Stambułu po Madryt, Vancouver i Tokio słychać skrzypienie drzwi przez dziesiątki lat nieotwieranych szaf, w których starannie chowano rozmaite szkielety. Wydarzenia sprzed 50, 100, 200 lat ku zaskoczeniu Azjatów, Europejczyków i Amerykanów znów trafiły na pierwsze strony gazet, do serwisów agencyjnych i telewizyjnych dzienników, stały się przedmiotem burzliwych obrad kolejnych parlamentów i tematem książkowych bestsellerów.
Nie tylko w polskiej debacie publicznej spory o przeszłość zajęły znaczną część uwagi dotychczas poświęcanej różnym wizjom przyszłości. (…) I nie tylko w Polsce od przeszłości i odpowiedzialności zdaje się już nie być donikąd ucieczki. Ale nieoczekiwana zmiana dotyczy nie tylko kierunku, w którym patrzymy. Zmienia się także sposób, w jaki postrzegamy przeszłość. Uprawiana na uniwersytetach i nauczana w szkołach historia pozytywna, budująca, integrująca, państwowo- czy narodowotwórcza (często z myślą o tej roli pisana), ukazująca głównie zwycięstwa albo przynajmniej tak zwane dominujące nurty, jest dzisiaj w odwrocie. Na naszych oczach stara, dobra historia zdaje się rozpadać, a może raczej zostaje rozbita, zmieciona czy zdewastowana przez nowe nurty społeczne i prądy intelektualne dezawuujące dotychczas obowiązujące obrazy przeszłości.
(J. Żakowski, Rewanż pamięci, Warszawa 2002, Wydawnictwo Sic!, s. 12-13)
To przemożne odkrycie przeszłości, która w ramach „nowej historii”, zwanej pamięcią zbiorową, podważa status quo, zdaje się być charakterystyczną cechą współczesności. I choć za wcześnie na podsumowania, z pewnością emocjonalność owego stosunku do przeszłości odciśnie ślad na obrazie naszych czasów. Jacek Żakowski zjawisko to nazywa „rewanżem pamięci”, nawiązując do koncepcji Daniela Bella, który pisząc o „rewanżu sacrum”, opisywał niespodziewany powrót do religijności – jedną z konsekwencji postępującego kryzysu modernizacji, nierozłącznej przecież z sekularyzmem. Oto pamięć powraca w tych samych okolicznościach.
więcej »
Pamięć i historia
Tagi:
demokratyzacja pamięci,
Jacek Żakowski,
miejsca pamięci,
obowiązek pamięci,
pamięć zbiorowa,
Paul Ricoeur,
Pierre Nora,
rewanż pamięci,
Zygmunt Bauman
Instytut Pamięci Narodowej organizuje Rok Kultury Niezależnej, w ramach którego w największych miastach Polski odbywają się wydarzenia przypominające o roli kultury, jako narzędzia organizujących się od końca lat 70. polskich środowisk opozycyjnych. Każdemu miastu przypadła w udziale inna dziedzina (szczegółowe informacje o obchodach znaleźć można w kalendarium). W Krakowie skupiono się na literaturze niezależnej.
Cykl imprez rozpoczął się od zorganizowanych na przełomie sierpnia i września 2009 r. warsztatów teatralnych dla studentów Kartka na cukier, których efektem był spektakl pokazany dwukrotnie, we wrześniu i w październiku 2009 r.
Od 15 października 2009 r. w gmachu głównym Biblioteki Jagiellońskiej oglądać można wystawę poświęconą działalności kulturalnej NZS w Krakowie, prezentującą najważniejsze postacie tego ruchu studenckiego oraz realizowane przezeń inicjatywy. Otwarcie wystawy połączone było z konferencją popularnonaukową Literatura niezależna w PRL, którą poprowadził dyrektor krakowskiego oddziału IPN dr Marek Lasota, a referaty wygłosili m.in. Tadeusz Nyczek, Bronisław Wildstein, o. Jan Andrzej Kłoczowski oraz Bronisław Maj.
Na następne odsłony Roku Kultury Niezależnej czekać trzeba do listopada 2009 r. Jak piszą organizatorzy:
W tym miesiącu zorganizowane zostaną dwa przedstawienia, będące rekonstrukcją teatru podziemnego: spektakl „Wyrzeczenie” (tekst: Jarosław Kamiński, reżyseria Jarosław Tochowicz) odbędzie się w teatrze „Łaźnia” w Nowej Hucie, natomiast występ kabaretu „Trzecia siła – spotkanie po latach” odbędzie się w Klubie „Chimera” przy ul. Św. Anny 3 w Krakowie.
Czytaj więcej o literaturze w podziemiu.
(zn)
Inne wydarzenia rocznicowe
Tagi:
1989,
IPN,
konferencja popularno-naukowa,
Kraków,
opozycja,
Rok Kultury Niezależnej,
wystawa
Jako odpowiedź na tekst Pamięć jako trauma i poczucie winy na początek proponuję lekturę wiersza Kazimierza Wierzyńskiego Lekcja konwersacji:
Nie mów o Polakach i Żydach,
To pole minowe.
Nie mów o Polakach i Ukraińcach,
To pole minowe.
Nie mów o Polakach i Czechach,
To pole minowe.
Nie mów o Polakach i Litwinach,
To pole minowe.
Nie wstępuj na pole minowe,
Wylecisz w powietrze.
Są jeszcze inne,
Na które wstąpiliśmy przedtem
I także nie ma o czym gadać.
Tak było dawniej
Tak jest teraz
I tak będzie zawsze
Póki będziemy paść się
Na łące zacietrzewionych osłów.
Zachęcam również do lektury dwóch publikacji. Obie stanowią wielki krok naprzód w dialogu polsko-żydowskim oraz znacznie przybliżają do odpowiedzi na trudne pytania polsko-żydowskiej pamięci.
Pierwsza z nich, wydana pierwotnie (2007) w Stanach Zjednoczonych, natomiast w Polsce w 2008 roku, nosi tytuł Polacy i Żydzi – Kwestia otwarta. Jest to zbiór tekstów pod redakcją krakowskiej antropolożki dr Annymarii Orla-Bukowskiej oraz Roberta Cherry’ego, o którego wyjątkowości stanowi konsekwentne przeplatanie się polskiej i żydowskiej perspektywy w spojrzeniu na historię. Znajdujemy w nim uczciwą analizę wzajemnych negatywnych stereotypów, która podparta jest rzetelnym wyjaśnieniem wielu, rzadko opisywanych, uwarunkowań historycznych determinujących kształt relacji polsko-żydowskich. Jako rekomendację, warto zacytować tu fragment z przedmowy do wydania amerykańskiego, autorstwa Eli Zborowskiego – przewodniczącego Międzynarodowego Towarzystwa Yad Vashem i wiceprezesa Światowej Federacji Żydów Polskich:
Ta książka, nie bagatelizując tego, że znacząca część społeczeństwa trwa przy antysemityzmie, jasno ukazuje widoczny wkład Polaków w uczynienie ich kraju miejscem przyjaznym Żydom. Nie ukrywając silnych emocji, jakie budzą we mnie oba te zjawiska, polecam tę publikację jako bezstronny przewodnik w poszukiwaniu zrozumienia, a nawet wspólnej płaszczyzny dla pójścia naprzód w relacjach polsko-żydowskich.
(Annamaria Orla-Bukowska, Robert Cherry (red), „Polacy i Żydzi – kwestia otwarta”, Warszawa: 2008, Biblioteka Więzi, s. 10)
więcej »
Pamięć i historia
Tagi:
dialog,
Forum Dialogu Między Narodami,
Holokaust,
II wojna światowa,
Polacy i Żydzi,
relacje polsko-żydowskie,
stereotypy,
uprzedzenia
autor: Andrzej Budek
Kraków i Małopolska odegrały istotną rolę w historii upadku Polski Ludowej i przemian związanych z 1989 roku. Kraków lubi też o sobie myśleć jako o najbardziej antykomunistycznym mieście w Polsce w latach 80-tych. Tę legendę w dużym stopniu zawdzięcza protestom przeciw Okrągłemu Stołowi czy sile radykałów studenckich z ruchu „Wolność i Pokój”. Ale przecież nie tylko te działania wiążą się z Krakowem w 1989 roku. Należy pamiętać o strajkach hutników i w ogóle o robotnikach walczących przeciw systemowi. Innym krakowskim fenomenem jest środowisko ludzi związanych ze Znakiem i Tygodnikiem Powszechnym, które sukcesywnie poszerzało sferę wolności intelektualnej i politycznej. Ważne jest też powstanie silnych społeczności lokalnych w Nowej Hucie walczących o prawo budowy kościołów. To tu w kilka godzin zlikwidowano Muzeum Lenina w 1989 roku, a które w 1970 dzisiejszy marszałek Sejmu Stefan Niesiołowski próbował podpalić…
Zapraszam do tworzenia listy osób, zdarzeń, instytucji i przedsięwzięć, które przeniosły Małopolskę w nową rzeczywistość. Oto kilka wstępnych pomysłów:
- Józef Tischner i „Etyka Solidarności”
- Pismo i wydawnictwo „Znak”
- Stanisław Stomma i Jerzy Turowicz – uczestnicy obrad Okrągłego Stołu
- Jacek Woźniakowski prezydentem Krakowa
- historia Andrzeja Szewczuwiańca i Huta Lenina
- „Wolność i Pokój” oraz Jan Rokita
- Słowa Jana Pawła II w Krakowie w 1987 roku:
Nie pozwól, żeby mocniejszy gardził słabszym. Broń nas przed nienawiścią i uprzedzeniem wobec ludzi innych przekonań. Naucz nas zwalczać zło, ale widzieć brata w człowieku, który źle postępuje i nie odbierać mu prawa do nawrócenia. Naucz każdego z nas dostrzegać własne winy, byśmy nie zaczynali dzieła odnowy od wyjmowania źdźbła z oka brata. Naucz nas widzieć dobro wszędzie tam, gdzie ono jest; natchnij nas zapałem do ochraniania go, wspierania i bronienia z odwagą.
Zapraszam do komentowania i dopisywania kolejnych pomysłów.
Warto przeczytać: „Kraków w drodze do wolności”
(pk)
Pamięć i historia
Tagi:
1989,
Kraków,
Małopolska,
wolność
O 19.00 oficjalne otwarcie festiwalu.
O 20.00 koncert Jacaszka.
O 21.15 pokaz filmu „Beats of Freedom”.
Zapraszamy na przygotowany we współpracy z MIK-iem specjalny blok programowy Systemy.
O biletach i wejściówkach informację można znaleźć tutaj.
(pk)
Systemy / Unsound Festival
Tagi:
festiwal muzyczny,
Fundacja Tone,
Kraków,
Krakowskie Biuro Festiwalowe
