Z pewnością znajdziemy dwie, ściśle ze sobą powiązane społeczne funkcje pamięci zbiorowej: legitymizacja władzy i porządku społecznego oraz tworzenie i podtrzymywanie tożsamości kolektywnej.
Znaczenie pierwszej wydaje się dość oczywiste – kreowanie publicznie uznanej i odtwarzanej wersji dziejów jest formą kontroli społecznej, która ma stanowić uprawomocnienie dla istniejącej władzy państwowej. Wiele przykładów potwierdzających tę tezę podsuwają nam media np. w okresie przedwyborczym, gdy szczególnie widoczne stają się zjawiska takie, jak manipulowanie symbolami narodowymi czy redefiniowanie znaczeń.
Dla programu „Warto pamiętać” ciekawszym jest natomiast spojrzenie na rolę pamięci w budowaniu tożsamości narodowej. Przy czym naród należy tu rozumieć jako „wspólnotę wyobrażoną”, a więc twór wykreowany w umysłach ludzi, którzy pomimo, że nigdy się nie spotkali, dzielą poczucie przynależności do konkretnej, ograniczonej zbiorowości oraz przekonanie o wspólnocie dziejów. Polska socjolożka Barbara Szacka twierdzi, że pamięć zbiorowa oddziałuje na rzecz tożsamości narodowej w trojaki sposób:
Jako źródło świadomości wspólnego trwania w czasie – ze względu na sakralizującą moc przeszłości, dawność naszych dziejów w naszym wyobrażeniu podnosi ich wartość, potwierdza trwałość naszej zbiorowości oraz stanowi uzasadnienie prawa do jej istnienia. Poprzez rytualne powracanie do mitycznego czasu przodków, powodujemy, że naród staje się wspólnotą nie tylko nas – żywych, lecz również umarłych.
Poprzez tworzenie katalogu wspólnych wartości. Postacie i wydarzenia z przeszłości stają się symbolami, które uznaje się za jednoznaczne aksjologicznie wzory i wokół tych wyobrażeń buduje poczucie więzi społecznej. Wiele z wpisanych do takiego katalogu postaw służy budowaniu kultu owej wspólnoty wartości oraz prezentuje jako naturalne przedkładanie interesów grupy ponad interesy osobiste.
Katalog wspólnych dla grupy wartości i symboli, mających swe źródło w postaciach i wydarzeniach z przeszłości, tworzy specyficzny „język”, znany tylko tym, którzy do danej grupy przynależą, wyznaczający tym samym granicę między swoim i obcym. W ten sposób wspólna pamięć dostarcza znaków identyfikacyjnych pozwalających wytworzyć tożsamość etniczną.
Co ważne, gdy spojrzymy na te mechanizmy z dystansem, dostrzeżemy, że odtwarzanie przeszłości w pamięci nie kieruje nas tylko w przeszłość, ale stanowi odniesienie, a więc i wpływa na kształt naszych projektów na przyszłość. Tym samym, sposób mówienia i myślenia o historii staje się podstawowym budulcem tego, kim jesteśmy obecnie oraz kim będziemy. Tym bardziej więc warto zgłębiać wiedzę o dziejach, zadawać pytania i poddawać refleksji różnorodne interpretacje przeszłości, również w trakcie obchodów świąt narodowych, które w tym roku zajęły szczególne miejsce w debacie publicznej.
(W oparciu o fragment artykułu: Barbara Szacka, 2002, „Pamięć zbiorowa i wojna”, Przegląd Socjologiczny, t. XLIX, nr 2)
Małopolskie Centrum Kultury Sokół zaprasza 11 listopada w środę, o godzinie 19.00 na uroczysty koncert z okazji Święta Niepodległości „Viva Polonia”. Odbędzie się on w Bazylice św. Małgorzaty w Nowym Sączu. Wstęp wolny.
Zagrają:
Sądeckie chóry: Echo II, Scherzo, Parafialny Chór im. ks. Jerzego Popiełuszki w Marcinkowicach, Chór Kameralny Bazyliki Św. Małgorzaty, Chór Państwowej Szkoły Muzycznej I i II Stopnia, Chór przy Parafii Matki Bożej Bolesnej w Nowym Sączu – Zawadzie, Chór im. Jana Pawła II,
W niedzielę 8 listopada w Klubie Pod Jaszczurami odbył się panel dyskusyjny „Przebudź się, jesteś wolny!”. Wszyscy zaproszeni goście stawili się na spotkaniu. Rozmowę poprowadził Dariusz Bohatkiewicz.
Elżbieta Moczarska opowiedziała o swojej prywatnej pamięci i o tym, jak niezwykłe były losy jej rodziców w trakcie II wojny światowej i w okresie powojennym. Mówiła o rodzinnych opowieściach, które formowały jej dziecięcą wyobraźnię o przeszłości i o wojnie.
Anna Machcewicz opowiedziała z kolei o drodze jaką przeszła, by napisać biografię Moczarskiego. Sformułowała też sąd, iż interesować się historią i promować takie zainteresowanie jest naszą powinnością, bo posiadamy dług u przeszłych pokoleń, które wywalczyły naszą wolność. Ten dług możemy spłacić naszą pamięcią o przeszłości.
Ks. Adam Boniecki zapytany o to, jak zainteresować młodzież historią, stwierdził, że potrzeba poznania historii przodków jest naturalną potrzebą „człowieka średnio-inteligentnego, a nie zainteresowani pewnie i tak się nią nie zainteresują”. Ważne jest natomiast by badania nad historią nadal trwały, szczególnie – byśmy odkrywali te wymiary historii, o których wolelibyśmy raczej zapomnieć (wspominał m.in. o tragicznej sytuacji powojennej na Warmii i Mazurach). Podobne postulaty padały z ust pozostałych uczestników, w tym Romana Honeta. Ks. Boniecki dodał natomiast, że takie formy upamiętnienia jak pomniki i tablice są ważne, ale ich siła wyrazu nieubłaganie blednie z czasem. Szansą współczesnego dialogu o historii są raczej wielkie postacie z historii, które niosą ze sobą symboliczny ładunek dziejów – w opinii księdza to tylko one mogą przetrwać, nie tracąc siły przekazu dla współczesnych.
Dzisiaj, po 60. rocznicy wyzwolenia oświęcimskiego obozu, zwracamy się do młodzieży na całym świecie. Proponujemy wam refleksję wybiegającą w przyszłość. Prosimy o zastanowienie się nad nowymi zagrożeniami i nad sposobami zapobiegania im.
Prosimy was zatem o namysł nad trzema nowymi pytaniami:
Jakie dziś widzicie zagrożenia?
Co młodzi ludzie powinni robić, aby je usuwać?
Co wy (wasza klasa, wasza szkoła, wasza organizacja) możecie zrobić?
Możecie odpowiadać indywidualnie, możecie dyskutować w grupach i opisać wyniki waszej dyskusji. Będziemy wam wdzięczni za wszelkie refleksje, doświadczenia i propozycje. Proszą was o to także młodzi mieszkańcy Oświęcimia.
„Nienawiść jest teraz w modzie” – napisał licealista, odpowiadając na naszą ankietę „Młodzież i przemoc”. Wiemy, że bywa w modzie na stadionach sportowych, wiemy także, że w niektórych szkołach starsi uczniowie stosują przemoc wobec młodszych, wiemy, że nie tylko w biednych krajach ludziom brakuje wszystkiego, a najbardziej nadziei, ale także i w bogatych… Wiemy, że dobrzy bierni zachęcają do działania aktywnych złych.
Jak jest u was? Czy można na was liczyć?
(źródło: portal „Młodzi o przeszłości i przyszłości”)
Projekt ten w samej swojej istocie daje odpowiedź na pytanie, dlaczego warto pamiętać.
W moim odczuciu najważniejszym postulatem, który wyłonił się z dyskusji jest demitologizowanie historii II Rzeczypospolitej jako „arkadii” bez czarnych kart. Musimy lepiej poznać alternatywne historie – pisane przez ukraińskich, litewskich, niemieckich, żydowskich i innych, nie „naszych” historyków. Obecnie dość łatwo unieważniamy te spojrzenia i nie włączamy ich w polski obieg pamięci. Dialog o historii rozwija się przecież w sytuacji różnicy poglądów, inaczej zamiera w formie „przyklepanej” historii, o której pamięta się „od święta”.
Serdecznie zapraszamy na wystawę „Ludność Podhala w świetle niemieckich badań rasowych” zorganizowaną w ramach Jubileuszu 105. rocznicy powstania podhalańskiego ruchu regionalnego oraz 90. rocznicy powstania Związku Podhalan. Wystawę można zwiedzać w siedzibie Miejskiego Ośrodka Kultury w Nowym Targu (al. Tysiąclecia 37) w dniach 7-30 listopada 2009.
Niezwykła jest historia zbiorów pokazanych na wystawie. Pochodzą one z archiwum badań przeprowadzonych przez nazistowskich naukowców z „Institut für Deutsche Ostarbeit” (niemieckiej instytucji naukowej powstałej po likwidacji Uniwersytetu Jagiellońskiego w trakcie okupacji Krakowa). więcej »
Mur oddzielał Berlin Zachodni od DDR. Symbolicznie oddzielał Zachód od Wschodu. Jego upadek
(9 listopada 1989) stał się ikoną rewolucji 1989 roku w krajach bloku wschodniego, tak jak polski ruch społeczny Solidarność jest ikoną oporu przeciw zniewoleniu społeczeństw za żelazną kurtyną.
Dziś w Berlinie kulminacja obchodów tej rocznicy. Wszystkie informacje o rocznicy, projektach rocznicowych oraz programie obchodów można znaleźć na stronie Mauerfall09.
