70. rocznica Sonderaktion Krakau

„Aktion gegen Universitätsprofessoren” – taki kryptonim hitlerowskie władze policyjne nadały operacji przeprowadzonej 6 listopada 1939 r. w tej sali Collegium Novum (nr 56), wówczas oznaczonej numerem 66. Swoisty „wykład” SS-Sturmbannführera Bruno Müllera, dowódcy 2 Oddziału Operacyjnego (Einsatzkommando 2), zakończył się wyprowadzeniem wśród pokrzykiwań, popychań, zniewag zebranych tu mężczyzn i ich aresztowaniem, trzem paniom pozwolono zostać. Zatrzymano także inne osoby przebywające w Collegium Novum: w tym odbywających swoje zebranie w innym audytorium naukowców Akademii Górniczej (21 osób), nauczycieli „goszczącego” w murach uczelni gimnazjum (ich budynek zajęto na potrzeby wojska) i inne osoby, które los przygnał wówczas do tego gmachu. Wszyscy oni – łącznie 183 osoby – na kartach aresztu (Schutzhaft-Kartei) mają to samo hasło „Aktion gegen Universitätsprofessoren”.

Akcja przeprowadzona w Uniwersytecie miała charakter polityczno-terrorystyczny, była fragmentem działań prowadzonych przez Einsatzgruppen, w ramach „politycznego oczyszczania zdobytego obszaru”, których celem było pozbawienie polskiego społeczeństwa warstw przywódczych. Zapoczątkowała ona fazę uderzeń okupanta wymierzonych w inteligencję na terenie Generalnej Guberni.

Z Uniwersytetu 6 listopada uwięziono na czele z rektorem: 6 profesorów honorowych, 2 emerytowanych, 50 zwyczajnych, 22 nadzwyczajnych, jednego zastępcę profesora, 28 docentów, 8 adiunktów, 17 asystentów, 8 lektorów, 2 pracowników administracji.

Tymi słowami Irena Paczyńska rozpoczęła wykład „Aktion gegen Universitätsprofessoren” w listopadzie 1939 r. oraz działania na rzecz uwolnienia uczonych wygłoszony w 67. rocznicę Sonderaktion Krakau, 6 listopada 2006 r., w ramach obchodów Uniwersyteckiego Dnia Pamięci.

W tym roku, w związku z obchodami 70. rocznicy Sonderaktion Krakau, na Uniwersytecie Jagiellońskim zaplanowano kilka inicjatyw:

• Oficjalne uroczystości Uniwersyteckiego Dnia Pamięci w dniu 6 listopada 2009 r., których część główna rozpocznie się o godz. 11.00 w sali nr 56 (dawna LXVI) Collegium Novum, ul. Gołębia 24. W trakcie uroczystości wręczona zostanie Nagroda im. Stanisława Kutrzeby w dziedzinie ochrony praw człowieka w Europie ufundowana przez Uniwersytet Ruprechta-Karola oraz Instytut Maxa Plancka Publicznego Prawa Porównawczego i Prawa Międzynarodowego w Heidelbergu.
• W dniach 4–6 listopada 2009 r. odbędzie się konferencja Intelektualiści w okowach totalitaryzmów. Kontestacja. Kooperacja. Kolaboracja, zorganizowana przez Ośrodek Informacji i Promocji UJ oraz Koło Naukowe Historyków Studentów UJ. Szczegółowy program otwartej dla wszystkich konferencji znajduje się na stronie internetowej Koła.
• Innym wydarzeniem nawiązującym do rocznicy jest konferencja PAMIĘTAMY… Geografia polska w latach II wojny światowej, organizowana przez Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, która odbywać się będzie w dniach 6–7 listopada 2009 r. w auli Collegium Novum (czytaj zaproszenie oraz program konferencji).

Aby podkreślić, jak ważna dla społeczności akademickiej UJ jest pamięć o tragicznych losach profesorów aresztowanych siedemdziesiąt lat temu oraz pamięć o wielkich osobistościach Uniwersytetu, warto wspomnieć, że powołany został Komitet ds. Opieki nad Grobami Profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego (czytaj więcej). Z inicjatywy Komitetu, aby przypomnieć wielkie postacie związane z UJ, 31 października 2009 r. w formie dodatku do „Gazety Wyborczej” zostanie wydany Spacerownik: Groby profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego na cmentarzu Rakowickim.

Wart polecenia jest również artykuł Warstwy kierownicze należy zlikwidować dr. Łukasza Kamińskiego w „Tygodniku Powszechnym ”, opowiadający o programowej zagładzie polskiej inteligencji. Sonderaktion Krakau jest w nim ukazana jako jedna ze zbrodniczych inicjatyw podejmowanych przez okupantów.

(zn)

Inne wydarzenia rocznicowe

Tagi: 1939, II wojna światowa, Kraków, Sonderaktion Krakau, Uniwersytet Jagielloński, uroczystości rocznicowe