Starostwo Powiatu Tarnów w ramach obchodów wybuchu II wojny światowej przygotowało propozycję szlaku po miejscach pamięci związanych z wydarzeniami wojennymi w powiecie Tarnów. Szlak łączy miejsca związane z walkami wrześniowymi, wydarzeniami związanymi z okupacją niemiecką, działaniami polskiego państwa podziemnego. Powiat Tarnów o swoich działaniach informuje tak:
Na terenie Powiatu Tarnowskiego rozgrywały się ważne wydarzenia związane z historią II wojny światowej. Samorząd Powiatu we współpracy z gminami, organizacjami kombatanckimi oraz lokalnymi stowarzyszeniami działa na rzecz właściwego ich upamiętnienia, a także uhonorowania związanych z ziemią tarnowską bohaterów II wojny światowej. Ta troska przejawia się między innymi poprzez dbałość o pomniki i miejsca pamięci narodowej, przygotowywanie wydawnictw oraz organizowanie sesji naukowych i uroczystości rocznicowych, związanych z tymi wydarzeniami.
Zapraszamy wszystkich do odwiedzania tych miejsc pamięci i poznania działań upamiętniających historię II wojny światowej. Poniżej zamieszczamy mini przewodnik przygotowany przez powiat Tarnów, który będzie pomocny w zwiedzaniu.
1 września 2009 r. na wadowickim rynku miała miejsce akcja happeningowa, upamiętniająca 70 rocznicę wybuchu II wojny światowej. Na płycie rynku ustawiona została instalacja przestrzenna zawierająca fragmenty wypracowań uczniów wadowickiego liceum i gimnazjum, powstałych w październiku 1939 r., w ostatnich tygodniach funkcjonowania szkoły przed zamknięciem jej przez hitlerowskiego okupanta. Cytatom towarzyszyła wadowicka lista ofiar Września – na tablicy liczącej blisko 200 nazwisk poległych wojskowych i cywilów zostawiliśmy wolne miejsce, dając tym samym Wadowiczanom możliwość dopisania kolejnych, nie uwzględnionych na liście ofiar.
Konstrukcję umieszczoną w centralnym punkcie rynku dopełniała multimedialna prezentacja, przedstawiająca współczesne konflikty wojenne. Przypomnieliśmy o wojnie koreańskiej, wietnamskiej, iracko – irańskiej, czeczeńskiej, somalijskiej, interwencji radzieckiej w Afganistanie, konfliktach arabsko – izraelskich, wojnach w byłej Jugosławii oraz o krwawych konfliktach etnicznych w Afryce. Naszym zamiarem było przede wszystkim zwrócenie uwagi na fakt, że powojenny świat nie wyciągnął właściwych wniosków ze straszliwej wojny.
Instalacji przestrzennej towarzyszyły dwa słupy ogłoszeniowe z reprintami plakatów i obwieszczeń z sierpnia i września 1939 r. Chcąc wzbudzić jeszcze większe zainteresowanie naszą akcją wśród mieszkańców Wadowic, zaprezentowaliśmy archiwalne nagrania ze zbiorów Polskiego Radia. Z głośników, umieszczonych w budynku Urzędu Miasta, słychać było:
komunikat specjalny nagrany 29 sierpnia 1939 r. przez Józefa Małgorzewskiego,
pierwszy komunikat o rozpoczęciu działań wojennych przez Niemców (Zbigniewa Świętochowskiego),
orędzie prezydenta Ignacego Mościckiego (odczytane przez Jerzego Szmidta w czterdziestą rocznicę wybuchu II wojny światowej 1 września 1979 r.),
komunikat o nalocie bombowym (wrzesień 1939 r.),
dźwięki nadlatujących samolotów, eksplozji bomb i dział przeciwlotniczych.
W czasie pierwszej prezentacji nagrań (o godz. 9.50) miało miejsce nieoczekiwane wydarzenie – gdy po komunikacie o nalocie z głośników słychać było huk spadających bomb nad rynkiem pojawiła się cywilna awionetka! Wszystkie osoby przebywające wówczas na rynku miały możliwość przekonać się osobiście o grozie tamtych wydarzeń.
Pracownicy Muzeum Miejskiego rozdawali przechodniom reprinty karty mobilizacyjnej z 1939 r. a wolontariuszki z Liceum Ogólnokształcącego, spadkobiercy autorów wojennych wspomnień, zbierali relacje o II wojnie światowej. Całość działań rocznicowych dopełniły tablice ustawione w różnych częściach miasta oraz okolicznych miejscowości (Choczni, Andrychowa i Kleczy). Znalazły się na nich fragmenty wspomnień odnoszące się do miejsc, których opisy dotyczą.
Muzeum Miejskie w Wadowicach zaprasza również do korzystania z konspektu lekcji historii powstałego z wykorzystaniem wspomnień wadowickich gimnazjalistów. Materiały znajdują się na stronie muzeum.
Konferencja dla nauczycieli oraz uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych zorganizowana przez Muzeum Okręgowe w Tarnowie jest kolejną odsłoną projektu Wojna zaczęła się w Tarnowie, w ramach którego 28 sierpnia 2009 r. na tarnowskim dworcu PKP otwarta została wystawa plenerowa o tym samym tytule.
profesora Andrzeja Olejko z Uniwersytetu Rzeszowskiego – Ostatni sprawdzian Wojska Polskiego, zajęcie Spisza i Orawy jesienią 1938 r. – aspekty wojskowe i polityczne,
Pawła Korzeniowskiego z Uniwersytetu Rzeszowskiego – 6. Dywizja Piechoty jako przykład polskiego związku taktycznego na tle niemieckiej dywizji piechoty,
Arkadiusza Nalepka z tarnowskiego MCDN – Wojna obronna we wrześniu 1939 r. w ujęciu dydaktycznym.
Na koniec spotkania, w podcieniach Muzeum Okręgowego w Tarnowie nastąpi oficjalne otwarcie wystawy plenerowej zorganizowanej przez Muzeum – Śladami września. Garnizon „Tarnów”.
Konferencja ma charakter otwarty, organizatorzy proszą jednak o wcześniejszą rejestrację ze względu na ograniczoną liczbę miejsc (zgłoszenia przyjmuje Arkadiusz Nalepka, tel. 014 688 88 10 w. 128, e-mail a.nalepka@tarnow.mcdn.edu.pl lub nalepca@gmail.com).
Możliwość komentowania Relacja z wojewódzkich obchodów 70. rocznicy Bitwy Radłowskiej i wybuchu II wojny światowej została wyłączona
6 września w Radłowie odbyły się uroczystości upamiętniające 70. rocznicę Bitwy Radłowskiej i jej ofiary. Wśród uczestników znaleźli się przedstawiciele władz państwowych i samorządowych: wicemarszałek województwa małopolskiego Roman Ciepiela, wicewojewoda małopolski Stanisław Sorys, posłowie Urszula Augustyn i Wiesław Woda, starosta tarnowski Mieczysław Kras, zastępca prezydenta Tarnowa Kazimierz Koprowski oraz gospodarz uroczystości – wójt Gminy Radłów Zbigniew Kowalski. Nie zabrakło reprezentacji Wojska Polskiego z generałem Józefem Nasiadką na czele, delegacji służb mundurowych i licznych pocztów sztandarowych, a co najważniejsze – kombatantów i rodzin radłowskich bohaterów.
Pod pomnikiem Bohaterów Września 1939 złożono symboliczny wieniec i odśpiewano „Rotę” – tę samą, z którą na ustach ginęli obrońcy szkoły, na miejscu której znajduje się obecnie ten pomnik. W widowiskowym przemarszu na cmentarz parafialny, gdzie znajduje się kwatera Armii „Kraków”, wzięła udział między innymi orkiestra wojskowa i Oddział Reprezentacyjny II RP 5-tego Pułku Strzelców Konnych z Tarnowa. Przy grobach poległych odbyła się msza święta, następnie głos zabrał pułkownik Zbigniew Baszak, którego pułk zdołał przekroczyć Dunajec właśnie dzięki obrońcom Radłowa. Po liście od prezydenta i ministra obrony narodowej odczytano Apel Poległych, któremu towarzyszyła salwa honorowa. Liczne grupy, w tym kombatantów, żołnierzy AK i rodzin poległych złożyły wieńce pod pomnikiem ofiar.
Zorganizowana z rozmachem rekonstrukcja bitwy o szkołę odbyła się w ogrodzie kościoła parafialnego. Zadbano o sugestywny podkład muzyczny i ekspresyjny komentarz do prezentowanych wydarzeń. Widzowie mogli być świadkami przejścia przez drogę uchodźców, przejazdu niemieckiego patrolu oraz dramatycznych pertraktacji, w których Niemcy nakłaniali zdeterminowanych obrońców szkoły do kapitulacji. Dużym walorem samej bitwy były realistyczne strzały z karabinów i moździerzy, historyczne mundury oraz dopracowane efekty pirotechniczne: od wybuchów po dobitne kłęby czarnego dymu wydobywające się w finale ze spalonego budynku. Pokaz zorganizowało Stowarzyszenie Rekonstrukcji historycznej „Wrzesień 39”.
Liczna publiczność przeniosła się potem na piknik historyczny, gdzie z dużą dbałością o szczegóły zrekonstruowano obóz wojskowy z II wojny światowej; tam też można było obejrzeć współczesny sprzęt wojskowy oraz mundury, pojazdy i broń, które wzięły udział w rekonstrukcji.
(Agnieszka Urbanowska)
Pełny opis trzydniowych uroczystości można przeczytać poniżej. więcej »
5 i 6 września w Radłowie można było oglądać wystawę plenerową „Śladami września. Garnizon Tarnów” przygotowaną przez Muzeum Okręgowe w Tarnowie we współpracy ze Starostwem Powiatowym w Tarnowie. Prezentowane reprodukcje czarno-białych fotografii łączą bohaterowie: żołnierze 16 Pułku Piechoty i 5 Pułku Strzelców Konnych, które stanowiły trzon przedwojennego Garnizonu Tarnów. Różny jest jednak nastrój zdjęć, daty i miejsca, uchwycone sytuacje oraz emocje, jakie odczuwa oglądający – od uśmiechu rozbawienia po nostalgiczny smutek.
Wystawa zasadniczo ukazuje życie żołnierzy w dwudziestoleciu międzywojennym, ale uważne oko dostrzeże i fotografię, z której pręży pierś 57 Cesarsko-Królewski Pułk Piechoty, z którego po I wojnie światowej narodził się Pułk 16.
Na wyłaniający się z plansz obraz codzienności garnizonu składa się nie tylko walka na froncie, czyszczenie broni, manewry czy ćwiczenia. To także defilady, wycieczki, zawody konne i zabawy taneczne. Udokumentowano zdarzenia, po których pozostał trwały ślad (takie jak usypywanie kopca Piłsudskiego w Krakowie) oraz ulotne detale: wygląd żołnierskiego notatnika, pułkowej kuźni, taczanki z „centralą łączności” czy monety spółdzielni żołnierskiej.
Ciężar historii nie pozwala przejść obojętnie obok ostatniego zdjęcia pułku przed wyruszeniem na front w 1939 roku, do którego żołnierze pozują z rodzinami. Powaga ujęć z obozu jenieckiego w Rumunii (w którym żołnierze tych formacji zostali internowani po przekroczeniu granicy polsko-rumuńskiej) miesza się jednak z filuternym spojrzeniem uchwyconego przy przyrządzaniu strawy wachmistrza Dumana.
Wystawę będzie można oglądać także od 17 września do 31 października w Tarnowie.
