11 listopada zakończyła się I wojna światowa. Tego samego dnia Polska odzyskała niepodległość. W Krakowie, oczywiście wolna Polska była już wcześniej, 31 października:
Następnego dnia o świcie Stawarz opanował koszary na Kalwaryjskiej, rozbrajając i chwilowo internując kilkuset żołnierzy austriackich. Dokonali tego spiskowcy oraz pozostali żołnierze Polacy, którzy spontanicznie włączyli się do akcji. Do Polaków przyłączyła się również liczna grupa Czechów.
Niemal równocześnie przejęto pozostałe budynki wojskowe w Podgórzu. Na Rynku Podgórskim uformowano dwie kolumny wojska, które wyruszyły na drugą stronę Wisły i odbyły triumfalny przemarsz przez Kraków. Jeszcze przed południem przejęto wartę na odwachu pod wieżą ratusza na Rynku Głównym. Zgromadzona publiczność entuzjastycznie witała wywieszenie biało-czerwonej flagi.
W czasie gdy odbywał się przewrót, trwały pertraktacje z władzami 12-tysięcznego garnizonu austriackiego, prowadzone przez Polską Komisję Likwidacyjną. Generał Benigni nie chciał zgodzić się ani na oddanie władzy w Krakowie, ani na przekazanie Polakom wojskowych magazynów. Jednak wydarzenia na ulicach sprawiły, że dalsze pertraktacje stały się bezprzedmiotowe. Wczesnym popołudniem 31 października Austriacy podpisali dokument, przekazujący Polskiej Komisji Likwidacyjnej władzę w mieście.
Przewrót odbył się bez rozlewu krwi. Jeżeli strzelano tego dnia w Krakowie, to raczej na wiwat niż z rzeczywistej potrzeby.
(Ryszard Terlecki, Ostatnia Jesień Galicji,Tygodnik Powszechny)
Zapraszamy do udziału w obchodach Święta Niepodległości w Krakowie. Ich program można poznać tutaj. Zapraszamy też do poznawania Małopolski, w której jest wiele „miejsc pamięci” łączących się z konspiracją niepodległościową, I wojną światową czy odzyskaniem niepodległości. Na pewno warto poznać i zobaczyć:
- Muzeum Czynu Niepodległościowego w Krakowie,
- Pomnik marszałka Józefa Piłsudskiego w Opatowcu przy ujściu Dunajca do Wisły (zdecydowanie bardziej urokliwy niż ten krakowski),
- Ekspozycję o Bitwie Gorlickiej w Muzeum PTTK w Gorlicach,
- Zachodniogalicyjskie Groby Bohaterów – wyjątkowy zespół austriackich cmentarzy wojennych.
Więcej o architekturze i wymowie symbolicznej tych cmentarzy można przeczytać w artykule Dulli zamieszczonym w piśmie Autoportret. A w Gorlicach w Domu Polsko-Słowackim można do 28 listopada zobaczyć wystawę poświęconą 30 wybranym cmentarzom wojskowym.
Miasto Kraków przygotowało ciekawą stronę internetową ze zdjęciami i opisami wydarzeń w Krakowie w 1918 roku. Warto zobaczyć, jak 11 listopada będzie obchodzony przez Warszawę.
(pk)
Tagi:
1918,
I wojna światowa,
Kraków,
Małopolska,
rocznica odzyskania niepodległości,
Święto Niepodległości
Portal „Pamięć Narodu” jest wspólną inicjatywą wielu instytucji zaangażowanych w gromadzenie, archiwizowanie i badanie historii XX wieku (Polskę reprezentuje np. IPN). W zmierzeniu twórców portal ma stać się internetowym archiwum dokumentów i relacji świadków.
Jest to obszerny zbiór wspomnień świadków gromadzony na obszarze całej Europy przez pojedyncze osoby, organizacje non-profit, instytucje publiczne i niepubliczne, szkoły oraz ośrodki edukacyjne, które chcą podzielić się własnymi zbiorami, porównywać, oceniać i wspólnie dyskutować na temat swoich nagrań, tekstów, zdjęć i dokumentów archiwalnych. Przechowujemy i udostępniamy zbiory wspomnień świadków, którzy wyrazili zgodę, aby ich świadectwo zostało wykorzystane do badania historii najnowszej i udostępnione publicznie. Wszyscy, którzy dołączą do nas ze swoimi zbiorami, stają się częścią WSPÓLNOTY PAMIĘCI EUROPEJSKIEJ. (źródło: portal Pamięć Narodu)
Jakie materiały można tu znaleźć lub zamieścić?
W naszej bazie przechowujemy nagrania w całości, ich fragmenty, zdjęcia, dzienniki, dokumenty archiwalne oraz wiele innych. Im więcej zbiorów, portretów i świadectw uda się zgromadzić, tym bardziej zróżnicowana i zrozumiała będzie mozaika ubiegłego wieku. Z pomocą zapisków świadków i innych źródeł historycznych chcemy poznać istotę niedemokratycznych reżimów XX wieku, nazizmu i komunizmu. Chcemy badać fenomeny, które im towarzyszyły. Układamy mozaikę z zeznań tysięcy świadków, którzy znaleźli się w sytuacji ekstremalnej i chcą podzielić się tymi doświadczeniami. Interesują nas powody, które decydowały o tym, że ludzie zachowali się tak, a nie inaczej, co miało wpływ na rozwój ich opinii i stanowisk. Dokumenty te chcemy porównywać i dla celów naukowych rozdzielić według historycznych epok, rocznic, wydarzeń czy kategorii wspomnień. (źródło: portal Pamięć Narodu)
W projekcie tym ważna jest kategoria „pamięci”, która wskazuje na gromadzenie indywidualnych relacji świadków historii oraz skupienie się na indywidualnych losach Europejczyków w kontekście „Wielkiej Historii”.
(pk)
Tagi:
archiwum internetowe,
Europa Wschodnia,
pamięć,
Pamięć Narodu,
portal edukacyjny
Stowarzyszenie Willa Decjusza i Redakcja „Krytyki Politycznej” zapraszają w środę, 4 listopada, o godz. 17.00 na spotkanie pt. „Inteligencja społecznie zaangażowana – etos lewicy”. Gośćmi spotkania prowadzonego przez Michała Sutowskiego („Krytyka Polityczna”) będą prof. Bronisław Łagowski i prof. Andrzej Mencwel. Punktem wyjścia dyskusji będącej próbą ożywienia etosu inteligencji zaangażowanej w życie kulturalne i artystyczne w Polsce XXI wieku będzie książka prof. Mencwela, „Etos lewicy”.
„Etos Lewicy” to książka poświęcona tradycji polskiej lewicy z przełomu XIX i XX wieku pokazuje, jak wielką wykonano w Polsce pracę na rzecz społecznego postępu, walki z przesądami, ciasnotą umysłową. Historie polskich społeczników i intelektualistów, pozytywistów i marksistów, anarchistów i państwowców – Brzozowskiego, Abramowskiego, Krzywickiego czy Kelles-Krauza – to opowieści o tym, jak w naszym kraju próbowano opisać i zmienić świat. Zrozumieć lokalny kontekst i wpisać go w procesy ogólne – nowoczesność i europejski kapitalizm. Próby te różniło wiele, ale łączyła idea, że ludzki świat tworzymy my sami, że w dotychczasowym kształcie jest on niesprawiedliwy i domaga się naprawy, a jego ulepszenie wymaga nowoczesnych narzędzi opisu. Myśleć i działać jednocześnie, teoretyzować i praktykować polityczną naprawę świata – oto przesłanie „Etosu lewicy”.
Spotkanie odbędzie się 4 listopada (środa), w Willi Decjusza o godz. 17.00. Wstęp wolny.
Witryna Krytyki Politycznej przygotowała nagranie audio debaty.
(źródło: Willa Decjusza)
Tagi:
Andrzej Mencwel,
Bronisław Łagowski,
debata,
Etos lewicy,
Kraków,
Krytyka Polityczna,
Willa Decjusza
O obozie zagłady KL Auschwitz mówi się i pisze najczęściej mając na uwadze miejsce pamięci i muzeum Auschwitz – Birkenau. Projekt „Trasa pamięci” zrealizowany przez Miasto i Gminę Brzeszcze przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej przypomina, że poza głównym obozem istniała rozbudowana sieć podobozów, licząca ponad 40 filii. Przebywało tam kilkadziesiąt tysięcy więźniów.
Również i w gminie Brzeszcze, oddalonej o 10 km od Auschwitz I, istniał jeden z największych podobozów – nazywany podobozem Jawischowitz. Funkcjonował on pomiędzy 1942 a 1945 rokiem jako zaplecze siły roboczej do pracy w kopalni węgla kamiennego w Brzeszczach. Przebywało w nim około 2 tysiące 500 więźniów. Zachowanie pamięci o nich stało się celem „Trasy pamięci”.
(am)
Tagi:
Brzeszcze,
II wojna światowa,
Małopolska,
miejsca pamięci,
Muzeum Auschwitz - Birkenau,
podobóz Jawischowitz,
Polacy i Żydzi,
Trasa pamięci,
wspomnienia
„Aktion gegen Universitätsprofessoren” – taki kryptonim hitlerowskie władze policyjne nadały operacji przeprowadzonej 6 listopada 1939 r. w tej sali Collegium Novum (nr 56), wówczas oznaczonej numerem 66. Swoisty „wykład” SS-Sturmbannführera Bruno Müllera, dowódcy 2 Oddziału Operacyjnego (Einsatzkommando 2), zakończył się wyprowadzeniem wśród pokrzykiwań, popychań, zniewag zebranych tu mężczyzn i ich aresztowaniem, trzem paniom pozwolono zostać. Zatrzymano także inne osoby przebywające w Collegium Novum: w tym odbywających swoje zebranie w innym audytorium naukowców Akademii Górniczej (21 osób), nauczycieli „goszczącego” w murach uczelni gimnazjum (ich budynek zajęto na potrzeby wojska) i inne osoby, które los przygnał wówczas do tego gmachu. Wszyscy oni – łącznie 183 osoby – na kartach aresztu (Schutzhaft-Kartei) mają to samo hasło „Aktion gegen Universitätsprofessoren”.
Akcja przeprowadzona w Uniwersytecie miała charakter polityczno-terrorystyczny, była fragmentem działań prowadzonych przez Einsatzgruppen, w ramach „politycznego oczyszczania zdobytego obszaru”, których celem było pozbawienie polskiego społeczeństwa warstw przywódczych. Zapoczątkowała ona fazę uderzeń okupanta wymierzonych w inteligencję na terenie Generalnej Guberni.
Z Uniwersytetu 6 listopada uwięziono na czele z rektorem: 6 profesorów honorowych, 2 emerytowanych, 50 zwyczajnych, 22 nadzwyczajnych, jednego zastępcę profesora, 28 docentów, 8 adiunktów, 17 asystentów, 8 lektorów, 2 pracowników administracji.
Tymi słowami Irena Paczyńska rozpoczęła wykład „Aktion gegen Universitätsprofessoren” w listopadzie 1939 r. oraz działania na rzecz uwolnienia uczonych wygłoszony w 67. rocznicę Sonderaktion Krakau, 6 listopada 2006 r., w ramach obchodów Uniwersyteckiego Dnia Pamięci.
W tym roku, w związku z obchodami 70. rocznicy Sonderaktion Krakau, na Uniwersytecie Jagiellońskim zaplanowano kilka inicjatyw:
- Oficjalne uroczystości Uniwersyteckiego Dnia Pamięci w dniu 6 listopada 2009 r., których część główna rozpocznie się o godz. 11.00 w sali nr 56 (dawna LXVI) Collegium Novum, ul. Gołębia 24. W trakcie uroczystości wręczona zostanie Nagroda im. Stanisława Kutrzeby w dziedzinie ochrony praw człowieka w Europie ufundowana przez Uniwersytet Ruprechta-Karola oraz Instytut Maxa Plancka Publicznego Prawa Porównawczego i Prawa Międzynarodowego w Heidelbergu.
więcej »
Tagi:
1939,
II wojna światowa,
Kraków,
Sonderaktion Krakau,
Uniwersytet Jagielloński,
uroczystości rocznicowe
